Meer asfalt, het r-woord of toch het ov: hoe lossen we het fileprobleem op?

• Etienne Verschuren

  redacteur Online

Wie al van mening was dat er te veel files staan in Nederland kan de komende jaren zijn borst natmaken: tot 2023 kan het reistijdverlies op de Nederlandse wegen met ruim een derde toenemen. Wat kunnen we doen om de forse extra reistijd aan te pakken?

In het rapport dat minister Van Nieuwenhuizen van Infrastructuur en Waterstaat gisteren naar de Tweede Kamer heeft gestuurd staat dat er over vijf jaar 10 procent meer gereden wordt dan in het afgelopen jaar, terwijl het reistijdverlies in dezelfde periode met 35 procent toeneemt.

'Groei niet bij te benen'

"Dat is heel vervelend", zegt Van Nieuwenhuizen in het NOS Radio 1 Journaal. "We zijn met allerlei nieuwe projecten bezig, maar de echt grote infrastructurele projecten, zoals de vernieuwing van knooppunt Hoevelaken, zijn pas na 2023 klaar. Daar hebben we de komende jaren helaas niets aan." Het kabinet steekt 800 miljoen euro in het vernieuwen van het knooppunt. Tot 2030 komt er zeker 1000 kilometer aan rijstroken bij en wordt er 19 miljard euro gestoken in nieuwe wegen en de aanpak van knelpunten.

De miljoenenprojecten leiden de komende jaren nog niet tot resultaten. "Door de economische groei neemt het verkeer op de weg verder toe", zegt Van Nieuwenhuizen. "We zijn bezig met strategische projecten: bij ongelukken worden voertuigen bijvoorbeeld sneller van de weg gehaald, maar we moeten realistisch zijn. We kunnen de groei niet bijbenen, files voorkomen kunnen we op de korte termijn helaas niet."

Volgens de minister is de conclusie dat de aanleg van meer asfalt de afgelopen jaren niets heeft opgeleverd onjuist. "We zijn meer gaan rijden: er rijdt nu 12 procent meer verkeer rond dan in 2008, het file-rampjaar. We weten dus heel veel verkeer te verwerken met minder files dan toen."

Ov? Of meer asfalt?

Wat kunnen we doen om de overvolle wegen de komende jaren te ontlasten? "Het openbaar vervoer kan voor een deel helpen", zegt Van Nieuwenhuizen. "Maar mijn collega Van Veldhoven (staatssecretaris, red.) kampt met dezelfde problemen: de perrons zijn overvol. We zijn gewoon veel mobieler geworden met z'n allen."

In de Randstad leiden goede verbindingen met het openbaar vervoer nog onvoldoende tot een ontlasting van het wegennetwerk, zegt Bert van Wee, hoogleraar transportbeleid aan de TU Delft. "Misschien draagt het goede wegennet wel bij aan het probleem. Als je in Gouda woont, kun je zomaar een baan accepteren in Amsterdam. Ook de hoge huizenprijzen in de grote steden zorgen ervoor dat mensen ergens anders gaan wonen en met de auto naar het werk gaan."

Het aanleggen van nog meer wegen is in ieder geval onzinnig, zegt Van Wee. "Het is vaak de eerste reactie van ministers die graag willen scoren. Natuurlijk is het nodig om wegen te verbreden en knooppunten te vernieuwen, maar als je denkt daarmee het fileprobleem op te lossen, zit je verkeerd."

Hij wijst op Amerikaans onderzoek naar de relatie tussen de aanleg van wegen en files. "Uit dat onderzoek blijkt dat de aanleg van meer wegen zorgt voor een toename van files. Dus gemiddeld blijft de filezwaarte gelijk." Het aanleggen van nieuwe wegen maakt autorijden aantrekkelijker, zegt hij. "Bovendien worden er de komende jaren al vele miljarden uitgetrokken voor de verbreding van wegen en nieuwe knooppunten."

R-woord

Ook het verder verhogen van de brandstofprijzen is volgens Van Wee niet de beste oplossing. "Een prijsstijging van 10 procent leidt tot 1,5 procent minder auto's. Dat zet geen zoden aan de dijk. Bovendien is er een beter alternatief."

Dat alternatief is het r-woord: rekeningrijden. Lang een politiek beladen onderwerp, maar experts wijzen de laatste jaren vooral op de voordelen. "Een kilometerheffing die afhangt van waar en wanneer je rijdt, lijkt het juiste antwoord", zegt Van Wee. "Uit onderzoek blijkt dat rekeningrijden de drukte op de weg met 50 procent kan verminderen."

Het Planbureau voor de Leefomgeving, dat adviezen uitbrengt aan het ministerie, is ervan overtuigd dat het een belangrijk middel kan zijn om de drukte op de weg terug te dringen. De Raad voor leefomgeving en infrastructuur, ook een adviesorgaan van de regering, adviseerde de minister eerder dit jaar het reizen tijdens de spits duurder te maken. De aanleg van meer asfalt of spoor is niet de oplossing, zo stelde de raad.

Zelfrijdende auto

Er dienen zich aan de horizon ook andere oplossingen aan. Een daarvan klinkt nog altijd wat futuristisch in de oren: de zelfrijdende auto. "Op de korte termijn zal de introductie van de zelfrijdende auto ervoor zorgen dat de capaciteit juist afneemt", waarschuwt Van Wee. "De auto's zullen uit veiligheidsoverwegingen niet dicht op elkaar mogen rijden. Maar als dat op lange termijn wel mag, is het een uitstekende oplossing."

Bovendien, zegt hij, doet een file in een zelfrijdende auto minder 'pijn'. "Je kunt gewoon andere dingen doen terwijl je in de auto zit."

Onder andere de gemeente Utrecht is bezig met initiatieven voor schone en duurzame mobiliteit, zoals het stimuleren van elektrische deelauto's. "Initiatieven als deelauto's, e-bikes en een aangescherpt parkeerbeleid kunnen volgens onderzoek de drukte op de weg met maximaal 25 procent verminderen", zegt Van Wee.

Techbedrijven en autofabrikanten werken hard aan toekomst die de zelfrijdende auto mogelijk maakt, liet Nieuwsuur vorig jaar zien in deze video: