'Opmerking cyberoorlog met Rusland is pikant, maar vooral figuurlijk'

Dat minister Bijleveld bevestigend antwoordt op de vraag of Nederland in cyberoorlog is met Rusland is opvallend, maar betekent niet dat Nederland en Rusland echt op voet van oorlog met elkaar staan. Een woordvoerder van de minister zei na een vraaggesprek met Bijleveld in WNL op Zondag dat de uitspraak "vanzelfsprekend niet letterlijk bedoeld was".

Ook Sico van der Meer, cyberveiligheidsonderzoeker bij Instituut Clingendael, denkt dat dat zo is. "Het is een pikante uitspraak, maar het is vooral figuurlijk bedoeld", zegt Van der Meer. "We zijn niet in oorlog. Er is geen oorlogsverklaring. Bijleveld reageerde op een vraag. Er zal in Den Haag fronsend naar de televisie zijn gekeken, maar ik denk ook dat veel mensen blij zijn."

Een beetje dom

Zo tilt Sven Koopmans, de buitenlandwoordvoerder van de VVD, niet zwaar aan de uitspraak van Bijleveld. Hij noemt het "gewoon de realiteit" dat de Russen ons via internetspionage proberen te ondermijnen en mensen in verwarring proberen te brengen. "Het gaat niet meer om tanks, bommen en granaten, maar om ondermijnende activiteiten waar de minister ons voor heeft willen waarschuwen."

Ook Kamerlid Van Ojik van GroenLinks vindt het "begrijpelijk dat de minister de noodklok luidt", gelet op alle gebeurtenissen met Rusland de afgelopen jaren, zoals de bezetting van de Krim, de Russische pogingen om verkiezingen te beïnvloeden, het neerhalen van vlucht MH17 en de spionagepoging bij de OPCW. "Misschien had ze beter wedloop kunnen zeggen in plaats van oorlog, maar ik zeg niet: 'Hoe haalt ze dit in haar hoofd?' Want ik deel haar zorgen."

Kritischer is SP-Kamerlid Sadet Karabulut, die het "een beetje dom" noemt wat Bijleveld heeft gezegd. "Als je zegt dat we in oorlog zijn met Rusland, dan zit je op schaal tien van de escalatieladder. Het klinkt misschien daadkrachtig, maar kan wel eens averechts werken."

Cybereenheid

Dat de minister zich de opmerking over een cyberoorlog heeft laten ontlokken, maakt volgens Van der Meer opnieuw concreet hoe Nederland de dreiging van cyberaanvallen door andere landen inschat.

"De Nederlandse militaire inlichtingendienst MIVD schrijft in zijn jaarverslagen ook al jaren over de dreiging van cyberaanvallen", zegt politiek verslaggever Wilco Boom. "Het is ook niet voor niets dat onder de vorige minister van Defensie, Hennis, in 2014 het Defensie Cyber Commando is opgericht."

Volgens Van der Meer hebben experts internationaal nog geen goede grip op de precieze definitie van een cyberoorlog, al heeft de NAVO in het verleden wel gezegd dat cyberaanvallen tot oorlogsverklaringen kunnen leiden. "Maar wanneer is een aanval groot genoeg?"

Spionage

De hackpoging op het wifi-netwerk van de Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens in Den Haag werd anderhalve week geleden op een ongewoon transparante manier naar buiten gebracht. "Maar spionage is van alle tijden. Bovendien doen wij vanuit Nederland ook een duit in het zakje", zegt Van der Meer.

Begin dit jaar werd bekend dat de Nederlandse inlichtingendiensten AIVD en MIVD een tijd lang toegang hebben gehad tot een groep Russische hackers die door westerse inlichtingendiensten in verband wordt gebracht met de GROe, de Russische militaire inlichtingendienst.

Woensdag is er een Kamerdebat over onderschepte hackpoging bij de OPCW. Daarin zullen ook de opmerkingen van Bijleveld aan de orden komen.