Macedonië stemt over nieuwe naam en de hele wereld kijkt mee

'Voor een veilige toekomst voor onze kinderen' is één van de slogans van de ja-campagne in het Macedonische referendum dat zondag wordt gehouden. Het is een gevoelig referendum, want Macedoniërs wordt gevraagd of ze het goed vinden dat de naam van hun land Noord-Macedonië wordt. Dat werd in juni vastgelegd in een historisch akkoord tussen Skopje en Athene.

Toen kwam er een eind aan het 27-jaar lange dispuut tussen de twee landen. Omdat Griekenland een provincie heeft die ook de naam Macedonië draagt, eisten de Grieken een andere naam voor het noordelijke buurland. Griekenland hield al die jaren de mogelijkheid tot lidmaatschap van de NAVO en de EU tegen voor de Macedoniërs. Maar de huidige premiers van beide landen, Alexis Tsipras en Zoran Zaev, kwamen tot een compromis.

Daarmee kan Macedonië meteen lid worden van de NAVO en op langere termijn ook beginnen met toetredingsgesprekken met EU. De deal is nog niet definitief. Het akkoord moet nog worden goedgekeurd door de parlementen in beide landen. En, zo beloofde premier Zaev, de Macedonische bevolking moet geraadpleegd worden in een referendum. Als de Macedoniërs volmondig 'nee' stemmen, dan kan de deal alsnog worden afgeblazen.

De ja-campagne overheerst in de straten van hoofdstad Skopje met grote billboards op elke hoek van de straat. In de laatste peilingen staat het kamp op flinke winst. Zo'n 70 procent van de mensen die zeggen te gaan stemmen, zal 'ja' stemmen. Voor de meesten is naamswijziging een moetje.

Dragan Acevski, uit een buitenwijk van Skopje, had liever gezien dat zijn land gewoon Macedonië blijft heten, maar toch gaat hij ja stemmen. "Het is een compromis", zegt hij. "Daarbij hoort dat je iets moet opgeven om er iets anders voor terug te krijgen. Voor ons is dat een betere toekomst."

Bekijk hieronder de reportage die Mitra Nazar maakte over voor- en tegenstanders:

De afgelopen weken was het een komen en gaan van westerse regeringsleiders en topdiplomaten: van de Duitse bondskanselier Merkel, tot NAVO-baas Stoltenberg, hoge officials van de EU en ook de Nederlandse minister van buitenlandse zaken Stef Blok.

Ze vlogen allemaal naar Skopje met een helder stemadvies: stem 'ja' en kies daarmee voor een Europese toekomst en een toekomst binnen de NAVO. Voor het Westen is het van belang dat landen van de westelijke Balkan niet ten prooi vallen aan andere grootmachten zoals Rusland.

Een gelopen race is het namelijk nog niet. De grootste zorg van de sociaaldemocratische regering van premier Zaev, die in de ja-campagne de boventoon voert, ligt bij de opkomst. Pas als de helft van de stemgerechtigde bevolking komt opdagen, kan het referendum als geldig worden beschouwd. Een opkomst van lager dan 50 procent kan te zwak zijn om twijfelende parlementsleden over de streep te trekken.

Verenigd Rusland

Het is de vraag of dat lukt, omdat de tegenstanders van het akkoord zich hebben verenigd in een boycot-campagne. Een campagnebus reed in de weken voorafgaand aan het referendum door het land om mensen ervan te overtuigen thuis te blijven. Drijvende kracht achter de bus is Janko Bachev, de leider van een nieuwe politieke partij genaamd Verenigd Macedonië. Een partij met sterke banden met de Russische regeringspartij Verenigd Rusland.

"Boycot is de enige manier om te voorkomen dat Macedonië van de wereldkaart wordt geveegd," zegt Bachev voor hij de bus in stapt op de laatste campagnedag. Hij ziet het naam-akkoord als een samenzwering van het westen. "De CIA, de NAVO en George Soros willen ons vernietigen," gaat hij verder. "Wij willen niks te maken hebben met die genocidale organisaties."

De president van Macedonië, Gjorge Ivanov, zei een paar dagen geleden dat ook hij het referendum zal boycotten. Hij noemde het "historische zelfmoord" en moedigde Macedoniërs aan om ook niet te stemmen.

Rusland maakt er geen geheim van tegen NAVO-toetreding van Macedonië te zijn. Er zijn aanwijzingen dat Rusland probeert de publieke opinie te beïnvloeden door het verspreiden van fake-nieuws. In aanloop naar het referendum doken honderden nieuwe websites en social media-accounts op die berichten van de boycot-campagne verspreiden.

Een voorbeeld van fake-nieuws rond het referendum is een artikel waarin wordt beweerd dat de NAVO giftige stoffen zoals uranium zal gaan dumpen in Macedonië zodra het land lid wordt. Het artikel werd overgenomen door tientallen websites en massaal verspreid onder de boycot-hashtag, vertelt onderzoeksjournalist Saska Cvetkovska. "Hierin zag je de kracht van desinformatie, het was zo massaal dat de minister van Defensie dagen bezig is geweest met uitleggen aan de bevolking dat het niet waar is."

De Amerikaanse minister van Defensie, James Mattis, zei vorige maand tijdens zijn bezoek aan Skopje dat er geen twijfel over is dat Rusland het referendum probeert te beïnvloeden. Volgens Mattis gaat dat verder dan fake-nieuws, en zit er ook Russisch geld in de boycot-campagne. Rusland ontkent dat. Bachev van Verenigd Macedonië zegt dat hij geen Russisch geld heeft ontvangen.

Volgens Cvetkovska, die al jaren onderzoek doet naar Russische beïnvloeding op de Balkan en die eerder aantoonde dat Rusland zich mengt in anti-westerse campagnes in Macedonië, is het desondanks waarschijnlijk dat het uit die hoek komt. "Het is helder dat Rusland de enige partij is die er belang bij heeft dat het akkoord mislukt."