Alles voor de ideale vakantieselfie: 'Alsof we oogkleppen op hebben'

• Tomas Riemens

  redacteur Online

Het einde van de zomer nadert en de schoolvakanties zijn afgelopen. Voor teruggekeerde vakantiegangers is dit beeld misschien herkenbaar: het strand dat op de foto's zo idyllisch leek, stond in werkelijkheid vol met toeristen die hun best deden voor een bijzondere vakantiefoto.

Een Britse toerist legde dit beeld treffend vast op het Maya-strand in Thailand. De foto ging het hele internet over:

Het massatoerisme neemt wereldwijd steeds grotere vormen aan. Als gevolg daarvan groeit ook het aantal vakantiekiekjes dat op sociale media wordt geplaatst. Daarbij lijken we steeds verder te gaan voor een speciale selfie, zegt Jan Derksen, hoogleraar klinische psychologie aan de Radboud Universiteit.

In juni overleden bijvoorbeeld twee toeristen in Portugal na een val van een klif toen ze foto's namen. Op stranden in de Indiase deelstaat Goa zijn no selfie zones ingesteld na verdrinkingen van vakantiegangers. En deze maand gingen bij de Trevi-fontein in Rome toeristen op de vuist, omdat ze de beste plek voor een foto wilden bemachtigen.

Stress van vakantie

"Bij dat laatste incident komen veel nadelen van het massatoerisme samen", zegt Johan Idema, cultureel ondernemer en schrijver van het boek How to be a Better Tourist. Daarin geeft hij tips aan toeristen die vaak op dezelfde manier vakantie vieren; namelijk door alle hoogtepunten in een stad af te werken.

Zo'n reis heeft minpunten, vertelt hij. "Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat het veel stress oplevert." Toeristen werken op hoog tempo een lijstje met attracties af, maken overal foto's van, die dan ook meteen op Instagram geplaatst moeten worden. "Als ze dan terugkomen zijn ze eigenlijk alweer aan vakantie toe."

In de jacht op de beste selfie lijken sommige vakantiegangers alles om zich heen te vergeten. Volgens Turkse onderzoekers is het aantal ongelukken door selfies de afgelopen jaren toegenomen. Zij analyseerden nieuwsberichten over 111 incidenten. Bij meer van de helft ging het om verdrinkingen. Daarna kwam een val van grote hoogte het meeste voor.

"Toeristen hebben oogkleppen op bij het maken van een foto", zegt hoogleraar Derksen. "Veel mensen zijn wat meer narcistisch en egocentrisch geworden. Iedereen met een smartphone is een fotograaf en wil dat ene plaatje scoren. We zijn daar zo op gefocust, dat we de oriëntatie op anderen en onze omgeving kwijtraken."

Omgeving kapot

De selfiemakende toeristen zijn niet alleen een bedreiging voor zichzelf. Ze maken soms ook hun omgeving kapot. Zo klagen bollenkwekers in Noord-Holland dat toeristen door de bloemenvelden banjeren en bollen vertrappen. Op plekken als het Griekse eiland Santorini, dat op de foto's zo idyllisch lijkt, zien ze al die toeristen liever weer vertrekken.

Ook in steden met toeristische trekpleisters nemen de klachten van omwonenden toe, zegt schrijver Idema. Hij pleit er in zijn boek voor om eens niet naar alle populaire attracties te gaan. "Als je op vakantie gaat, kun je in principe doen wat je wilt. Kies er daarom eens voor om naar een minder bekende plek te gaan, zoek de randen van een stad op."

NOS op 3 maakte eerder een explainer over wat de komst van heel veel toeristen met een stad doet:

Volgens hoogleraar Derksen is de focus op selfies een voorbeeld van een gebrek aan emotionele diepgang. "De meeste vakantiegangers willen alles ervaren en vastleggen, maar doen er naderhand vaak niets meer mee. Veel toeristen bekijken tegenwoordig alles door een lens, terwijl je een ervaring vaak niet kunt fotograferen."

Er zijn bovendien genoeg andere manieren om herinneringen te creëren, zegt schrijver Idema. "Foto's zijn daar handig voor, maar vangen niet altijd de sfeer van het moment." Het kan ook anders, zegt hij, door bijvoorbeeld een gesprek aan te knopen met een lokale bewoner of even goed om je heen te kijken. Dat maakt vaak meer indruk dan een selfie.