Hiv/aids: niet alleen slecht nieuws uit Afrika
In een aantal landen in het zuiden van Afrika is een succesvolle aanpak van hiv/aids op gang gekomen, waardoor de epidemie in die landen onder controle is. Woensdag werd op de aids-conferentie in Amsterdam een aantal voorbeelden daarvan getoond, met projecten in bijvoorbeeld Namibië en eSwatini, het voormalige Swaziland.
Bij het project in dat laatste land heeft het Nederlandse aidsfonds een belangrijke rol gespeeld. In 2008 won het aidsfonds het zogeheten Droomfonds van de PostcodeLoterij. Dat is een speciale pot geld, in dit geval 11 miljoen euro, die bedoeld is om een project uit te voeren dat als heel risicovol wordt gezien.
"In die tijd bestond al het idee dat mensen die goed behandeld werden het virus niet konden overdragen. Maar dat was nog niet bewezen", zegt Louise van Deth, directeur van het aidsfonds. In het project werd er gekeken naar wat er gebeurde als mensen met hiv meteen hiv-remmers kregen.
Zwaarst getroffen
Bij de start van het project in 2011 werd verhoudingsgewijs geen land zwaarder getroffen door hiv/aids dan het toenmalige Swaziland. Een derde deel van de totale bevolking van het land had hiv. "We zijn begonnen met de bestaande hiv-zorg dichter bij mensen te brengen. Daarvoor hebben we 160 verpleegkundigen speciaal opgeleid. Je begrijpt de impact daarvan als je weet dat er tot dan toe honderd artsen waren die mensen met hiv konden behandelen."
Verder is er betere apparatuur en medisch materiaal gegaan naar de klinieken waar mensen met hiv en aids kwamen. "Vooral om ervoor te zorgen dat de uitslagen van hiv-testen sneller beschikbaar waren", zegt Van Deth.
Kern van het succes van het project is dat het aansloot bij de lokale cultuur. "We hebben eerst de chiefs getraind. Daarna zijn er elke zaterdag gesprekken geweest over hiv/aids met vrouwen, mannen, jongeren en kinderen. En de chief heeft zich als eerste laten testen", zegt Van Deth. "Kijk als ik zeg: "Je moet je laten testen", denken die mensen: "Wie is die witte mevrouw?" Maar als de chief het zegt, doen ze het."
Mannen
Mannen in Swaziland gaan volgens Van Deth niet graag naar klinieken. Die zijn voor vrouwen en kinderen. Voor het testen van mannen was daarom een andere aanpak nodig. "Die mannen laten hun koeien desinfecteren in een soort bad. Daar trekken ze met hun kuddes naartoe. Op die plekken hebben we tenten neergezet waar ze zich konden laten testen. Op hun eigen plek."
"Het project was er om ons te ondersteunen en niet om te zeggen wat we allemaal moesten doen", legt Swazilands minister van Gezondheid Sibongile Ndlela Simelane uit. "Er is rekening gehouden met de unieke culturele aspecten van onze samenleving. Daarom zijn de chiefs ook ingeschakeld."
Sinds het begin van het project is het aantal jaarlijkse hiv-besmettingen in het land met bijna de helft gedaald. Van de baby's die in het land worden geboren, krijgt nog maar 5 procent hiv van zijn of haar moeder overgedragen. Het aantal mensen met hiv dat wordt behandeld met hiv-remmers is verdubbeld naar 90 procent.
"Of we donorgelden krijgen of niet, dit programma gaat gewoon door. Het is nu nationaal gezondheidszorgbeleid van eSwatini", zegt Ndlela Simelane. "In 2022 willen we dat er geen nieuwe infecties met hiv meer bij komen."
Toepasbaarheid
Louise van Deth is ervan overtuigd dat de in Swaziland gevolgde aanpak van de hiv/aids-epidemie ook in andere landen gebruikt kan worden. "Die dubbele aanpak van mensen zo snel mogelijk testen op hiv en als ze positief zijn ze zo snel mogelijk behandelen met hiv-remmers, is nu bewezen effectief. Het is ook betaalbaar voor landen met beperkte voorzieningen. Maar je moet het wel aanpassen aan lokale omstandigheden"
"Elk land is uniek", zegt minister Sibongile Ndlela Simelane. "Maar als je daar rekening mee houdt, kan je deze aanpak zeker gebruiken in landen waar de epidemie even erg is als die bij ons was en waar het gezondheidszorgsysteem lijkt op dat van eSwatini."
Bekijk in dit interactieve beeldverhaal hoe we voor het eerst kennismaakten met het hiv-virus en aids, door de ogen van een betrokken arts, een hulpverlener die slachtoffers tot het laatst bijstond en een man die hiv aan den lijve ondervond:
