Aids-situatie in Rusland maakt Elton John 'fucking crazy'

• Iris de Graaf en Noortje Deutekom

Prinses Mabel, prins Harry, actrice Charlize Theron en artiest Conchita Wurst: allemaal zijn ze deze week bij de internationale aids-conferentie in Amsterdam om aandacht te vragen voor de regio waar ze zich voor inzetten. Zanger Elton John richt zijn pijlen vandaag op Oost-Europa en dan met name op Rusland, waar hij in samenwerking met het Aidsfonds een hulpverleningsactie opzet.

"In Rusland geven ze niet om homo's", zegt Elton John gefrustreerd tijdens een persconferentie in de RAI. "Ik zet me in voor iedereen met hiv, maar specifiek ook voor de LHBT-community die zo geleden heeft en nog steeds lijdt. It makes me fucking crazy."

Volgens de zanger is discriminatie van LHBT'ers nog steeds het allergrootste probleem. "Als dat er niet was, zouden we veel eerder van deze ziekte af zijn en zouden we hier niet om de twee jaar zitten en steeds hetzelfde verdomde verhaal keer op keer herhalen."

Rusland is het land waar het aantal hiv-besmettingen en aidsdoden het snelst groeit. Elk jaar raken honderdduizend Russen besmet met het virus. Inmiddels hebben een miljoen Russen hiv. Dit zijn de cijfers die de Russische overheid naar buiten brengt. Hiv-specialisten zeggen dat het probleem veel groter is en dat zeker 1,8 miljoen Russen hiv hebben.

Een gebrek aan kennis, goede voorlichting en een groot taboe houden het grote probleem van hiv en aids in Rusland in stand. Dat ziet ook correspondent David Jan Godfroid, die een kijkje nam in deze 'verborgen' wereld:

Hoe kan het dat, tegen de wereldwijde trend in, het aantal besmettingen met hiv in Rusland oploopt?

Correspondent Geert Groot Koerkamp ziet twee oorzaken: discriminatie van minderheden en homo's én schaamte onder de Russen zelf. "Het onderwerp is heel beladen en er heerst een groot taboe. In Nederland zie je dat een Eva Jinek of prinses Mabel op een normale en volwassen manier de discussie voeren, waardoor dit onderwerp bespreekbaar wordt. In Rusland is dit niet zo. Het openlijk spreken over homoseksualiteit, seks of aids gebeurt niet of nauwelijks."

Ook is er een grote groep Russen die niet eens weet wat hiv is. "Vooral jongeren weten er heel weinig van: zij denken dat vooral homoseksuelen of sekswerkers besmet kunnen worden. Maar meer dan de helft van alle besmettingen in Rusland vallen onder heteroseksuelen."

Daarnaast is het voor de Russen die besmet zijn, dit ook weten én hulp durven te zoeken, lastig om aan medicijnen te komen. Vooral het platteland en kleine steden lopen achter met medische voorzieningen. Mensen moeten ver reizen en als ze niet geregistreerd staan in de stad waar ze wonen, kunnen ze niet aan gratis medicijnen komen.

Helpen = buitenlands agent

Doet de overheid dan verder niets? "Niet genoeg", zegt Groot Koerkamp. "Er zijn kleine organisaties die mensen helpen met anoniem testen, het verstrekken van medicijnen en het uitdelen van schone naalden, maar veel van deze organisaties bestaan alleen door financiering vanuit het buitenland."

En daarmee loop je in Rusland een groot risico. "Dan krijg je namelijk al snel een stempel van buitenlands agent. Dan moet je elke drie maanden inzicht geven in alle administratie en overal stempels voor halen. Daar hebben die kleine initiatieven niet de tijd en mankracht voor, waardoor ze vaak moeten stoppen."

De aidsconferentie en de campagne van Elton John: gaat dat Rusland echt helpen?

Het enorme probleem in Rusland houdt zich in stand door een combinatie van factoren. Het is een gebrek aan kennis, voorlichting en een open en eerlijk debat. Daarnaast spelen onwetendheid, een groot taboe en een overheid die niet genoeg doet een grote rol. "Deze combinatie zorgt ervoor dat veel Russen onnodig overlijden aan de ziekte", aldus Groot Koerkamp.

En daar is ook Elton John gefrustreerd over. "We hebben geen beroemdheden als ik nodig. We need fucking politicians!", roept hij tijdens de persconferentie.

Volgens Groot Koerkamp is de conferentie daarom belangrijk: "Allerlei mensen uit de regio's en uit de overheid van Rusland zijn hier aanwezig en steken misschien iets op. Als ze dat mee naar huis nemen en er iets mee doen, is dat een positieve ontwikkeling. Maar het is een druppel op een gloeiende plaat: het moet op een veel grotere schaal gebeuren."

Hoewel Elton John geen wonderen kan verrichten, wordt hij door sommigen in Rusland gezien als 'laatste hoop'. "Niet omdat hij nou zoveel kan doen, ook zijn hulp is beperkt, maar als hij ook maar iets kan betekenen op het gebied van voorlichting of het inzamelen van geld, dan is dat al meer dan welkom. Alle hulp, hoe klein dan ook, is hard nodig."

Bekijk in dit interactieve beeldverhaal hoe Nederland voor het eerst kennismaakte met het hiv-virus en aids, door de ogen van een betrokken arts, een hulpverlener die slachtoffers tot het laatst bijstond en een man die hiv aan den lijve ondervond: