May probeert brexit-crisis te bezweren, krijgt (nog) steun van partijgenoten
De regering van de Britse premier May verkeert in een crisis nu twee van haar belangrijkste ministers zijn opgestapt uit onvrede over haar brexit-koers. Het lijkt er wel op dat May nog over voldoende steun beschikt binnen haar Conservatieve Partij. Er zijn geen signalen dat haar leiderschap op dit moment wordt aangevochten. Veel conservatieven zijn vermoedelijk bang dat zo'n strijd de partij verscheurt en dat oppositiepartij Labour daarvan profiteert.
May maakte vanmiddag bekend dat Boris Johnson van Buitenlandse Zaken ontslag heeft genomen. Gisteravond laat ging brexit-minister David Davis hem voor.
De kans is aanwezig dat er de komende uren of dagen nog meer kabinetsleden de handdoek in de ring gooien. Davis en Johnson behoorden tot een groepje ministers dat voor een harde brexit pleit: het is goed mogelijk dat hun vertrek voor een domino-effect zorgt.
Na een slopende vergadersessie in haar buitenhuis leek het er vrijdagavond even op dat premier May haar kabinet eindelijk op een lijn had over de te voeren brexit-strategie. Men schaarde zich achter het akkoord, geen van haar ministers stapte op. Twee etmalen later ziet de wereld er heel anders uit.
Het akkoord van vrijdag had veel weg van een aanzet tot een zachte brexit, en kwam totaal niet overeen met de harde brexit-visie van Davis en Johnson. Davis schreef in zijn ontslagbrief niet meer te geloven in de brexit-strategie van May, die volgens hem de onderhandelingspositie van de Britten alleen maar verzwakte. Harde woorden van de man die tot een paar uur geleden verantwoordelijk was voor het Britse vertrek uit de EU. Johnson schrijft in zijn ontslagbrief dat zijn land een kolonie van de Europese Unie dreigt te worden.
De vraag is nu of dit het begin is van een opstand binnen de Conservatieve Partij. Al sinds het referendum twee jaar geleden woedt er een strijd tussen de brexit-hardliners, die zo veel mogelijk banden met de EU willen doorsnijden, en de gematigdere groep die meer ziet in een constructie waarin de Britten dichter bij de Europese Unie blijven. Het lukt May maar niet om beide vleugels tot elkaar te brengen.
De vertrekkende Johnson en Davis zijn niet de enige prominente Conservatieven die geen vertrouwen meer hebben in de koers van de premier. Sommige bronnen binnen die partij suggereren zelfs dat er nu een leiderschapsverkiezing ophanden is. Daarvoor moeten 48 zittende Conservatieve parlementariërs een brief schrijven waarin ze het vertrouwen opzeggen in May.
Zover is het nu nog niet. May overleefde vanmiddag een eerste confrontatie met conservatieve Lagerhuisleden, en verliet onder luid applaus de zaal na afloop van het overleg. Volgens enkele aanwezigen is er voldoende steun voor de premier en zijn er geen signalen dat haar leiderschap wordt aangevochten.
Wat de keuze voor zo'n leiderschapsverkiezing bemoeilijkt is dat er volgens kritische Conservatieven geen geloofwaardige en sterke opvolger voor May beschikbaar is.
Het vertrek van de ministers op deze sleutelposten zal de rebellen binnen de partij evenwel alleen maar sterken in de mening dat het zo niet langer kan. David Davis zei vanochtend dat hij zijn voormalige collega-ministers niet zal aanmoedigen om Theresa May ten val te brengen, en dat hij zelf geen leiderschapsambities heeft. Een paar uur later stapte Johnson op, van wie algemeen aangenomen wordt dat hij (ooit) wel premier wil worden.
Kort nadat Johnson zijn vertrek had bekendgemaakt, hield May een toespraak in een zeer rumoerig Lagerhuis.
Het worden spannende dagen voor May. Deze week publiceert ze haar white paper, een document van zo'n honderd pagina's waarin de details van het brexit-voorstel staan. Binnen en buiten haar eigen partij is daar op voorhand al veel kritiek op. De Conservatieve brexiteers vinden dat het plan een verkapt lidmaatschap van de EU is en dat de banden veel te hecht blijven.
Oppositiepartij Labour verklaarde het voorstel direct onwerkbaar. Ook zei de brexit-woordvoerder van Labour dat zijn partij tegen zou stemmen als het aan het parlement werd voorgelegd. In het hypothetische geval dat Europese Unie het voorstel accepteert, dan is het dus nog maar zeer de vraag of May het door haar eigen parlement krijgt.
De klok tikt door
In Brussel wordt al maanden gevraagd om duidelijkheid omtrent de Britse wensen voor de brexit, zodat er verder onderhandeld kon worden. Die leek er afgelopen vrijdag te zijn, maar met het opstappen van Davis en Johnson en het aanstellen van Dominic Raab als nieuwe brexit-minister is de situatie er niet overzichtelijker op geworden.
Volgende week staat er een nieuwe onderhandelingsronde in Brussel gepland, waar er met Raab ineens een andere hoofdonderhandelaar voor de Britten aan tafel zal zitten. Dat zal wennen zijn voor beide partijen, terwijl de klok doortikt. Met nog acht maanden te gaan tot de brexitdatum van 29 maart 2019 komt de deadline snel dichterbij.
Of het opstappen van Davis en Johnson uiteindelijk de katalysator is die May ten val brengt, dat is afwachten. Haar politieke einde is de afgelopen twee jaar al vaker voorspeld en tot nu toe slaagt ze erin om alle crisissen te overleven. Maar terwijl de brexit snel dichterbij komt, is haar positie nog verder verzwakt.
