Grenzeloos veelzijdige kunstenaar Armando (88) overleden

De Nederlandse kunstenaar Armando is op 88-jarige leeftijd overleden. Dat laat de Armando Stichting weten. Hij overleed in de Duitse plaats Potsdam, waar hij woonde en werkte.

Armando werd op 18 september 1929 als Herman Dirk van Dodeweerd geboren in Amsterdam. Hij heeft zijn geboortenaam, die hij een pseudoniem noemde, laten vervangen door de naam Armando.

Grenzeloos veelzijdig

Schilder, beeldhouwer, schrijver, dichter, journalist, violist, acteur. De veelzijdigheid van kunstenaar Armando kent bijna geen grenzen. Met overdonderende energie is hij tot op hoge leeftijd actief, gedreven door de drang om steeds weer iets nieuws te scheppen.

Zijn thema's komen voort uit de tijd die hij als kind in de Tweede Wereldoorlog doorbracht in Amersfoort. Op zijn speelterrein van bos en heide ligt Kamp Amersfoort. Het oorlogsgeweld maakt diepe indruk.

Vijand

Zijn werk gaat over geweld, over daders en slachtoffers, over goed en vooral over kwaad. Zelfs het landschap kan schuldig zijn, omdat het blijft bestaan en plaatsen en daarmee herinneringen overwoekert. Het kwade schuilt in alles en iedereen. En het kwade kan mooi zijn. Daders worden slachtoffers en slachtoffers daders.

Veel werk maakt hij in Berlijn, in een atelier van een vroegere nazi-kunstenaar. Vanaf 1979 woont hij deels in Duitsland, waar hij de (vroegere) vijand observeert.

Armando noemt zijn eigen werk "ingehouden biografisch". Hij heeft zijn eerste solo-expositie in 1954 en begint in die tijd ook gedichten te schrijven. Zijn vroegste werken getuigen van veel agressie.

In de jaren erna neemt hij afstand en kiest hij de rol van observator. Als lid van de Nul-beweging streeft hij naar een zo objectief mogelijke registratie van de realiteit. De kunstenaar is niet meer dan een koel, zakelijk oog.

Herenleed

In de jaren zestig gaat hij werken voor de Haagse Post. Hij wordt er uiteindelijk chef kunstredactie. Later schrijft hij columns voor NRC Handelsblad, die ook gebundeld worden.

In de jaren zeventig en tachtig is Armando te zien op de VPRO-televisie met absurdistisch toneel onder de titel Herenleed. Het is een sketch voor twee heren, waarbij Armando de underdog speelt tegenover een dominante Cherry Duyns. De heren ontmoeten elkaar op een zandvlakte aan de bosrand. Herenleed wordt ook in het theater gebracht.

Struikgewas

Armando schrijft verhalen, columns, proza en poëzie. De Straat en het Struikgewas geldt als zijn meest toegankelijke boek. Het heeft het predikaat 'autobiografisch' en vertelt onder meer over een jongen die in de oorlog een Duitse soldaat doodsteekt. Voor het boek krijgt Armando in 1989 voor de tweede keer de Multatuliprijs. Machthebbers werd in 1984 onderscheiden met de Multatuliprijs en de F. Bordewijk Prijs.

Armando ontvangt verschillende prijzen en onderscheidingen, waaronder de Gouden Ganzeveer in 1987, de VSB Poëzieprijs en in 2009 de Gouden Eremedaille voor Kunst en Wetenschap, die verbonden is aan de Huisorde van Oranje.

Als violist speelt hij met het Armando Kwartet en het zigeunerorkest van Tata Mirando. Maar hij bokst ook, naar eigen zeggen op redelijk niveau. Een gevecht van man tot man, zonder hulp, dat is voor hem als het leven zelf.

In 1989 wordt in de Elleboogkerk in Amersfoort het Armandomuseum geopend. In 2007 brandt het museum volledig af. De collectie is verwoest, een groot deel van zijn werk is in vlammen opgegaan. Armando gaat gewoon verder. Hij zegt daarover later in de Volkskrant: "In dat opzicht denk ik dus niet dat ik gevoelens heb. Anderen waren in tranen en ik dacht alleen maar: nou, jammer."

Een deel van de collectie kan gered worden en wordt overgebracht naar het nieuwe museum op landgoed Oud Amelisweerd, dat in 2014 in Bunnik door prinses Beatrix wordt geopend.

NOS-verslaggever Jeroen Wielaert had twee jaar geleden nog een uitgebreid interview met Armando, waarin hij terugblikte op zijn loopbaan.