Nu een vrouw, na meer dan 1500 mannen

Kunsthistoricus Tom van der Molen van het Amsterdam Museum heeft ze geteld: sinds 1343 zijn er in de hoofdstad meer dan 1500 burgemeestersbenoemingen geweest, allemaal mannen. Met de komst van Femke Halsema is die reeks nu doorbroken.

Het is niet zo dat er meer dan 1500 burgemeesters in de hoofdstad zijn geweest. Tot het einde van de achttiende eeuw zag de burgemeesterbenoeming er heel anders uit. Het gebeurde elk jaar en er werden steeds vier burgemeesters benoemd. Een van hen bleef zitten, de rest trad nieuw aan. "Dat was een soort garantie op continuïteit. Ze konden ook rouleren en opnieuw worden gekozen. Sommigen zaten er wel twaalf of veertien keer", vertelt Van der Molen, die conservator is in het museum.

Een vrouwelijke burgemeester was eigenlijk geen optie in die tijd, vertelt Van der Molen. "Het belangrijkste was dat je uit een belangrijke, vooraanstaande familie kwam. Dat je geld had, want het was een onbetaalde baan. En belangrijk: een man. Vrouwen kwamen in die tijd voor geen enkele politieke functie in het stadhuis in aanmerking."

Dat veranderde in de twintigste eeuw toen het vrouwenkiesrecht werd ingevoerd. Eerst in 1917 het passief kiesrecht (vrouwen mochten zich verkiesbaar stellen), twee jaar later mochten vrouwen zelf ook stemmen.

Als conservator Van der Molen in de collectie van het Amsterdam Museum kijkt, ziet hij in de zestiende eeuw een paar burgemeestersportretten, in de zeventiende eeuw heel erg veel en in de achttiende eeuw weer minder. Dat komt volgens hem doordat de functie in de jaren veranderd is.

In de zeventiende eeuw was het echt een streven om burgemeester te worden. "Mensen lieten zich toen graag portretteren nog voordat ze de functie kregen. Een eeuw later was het eigenlijk wel duidelijk dat als je in een bepaalde familie de oudste zoon was, dat je burgemeester zou worden."

Van der Molen vertelt dat in de zeventiende eeuw een baantje in de schutterij een opstapje was naar een baan in het stadhuis. Een van de beroemdste voorbeelden hiervan is kapitein Frans Banninck Cocq, die is afgebeeld op de Nachtwacht van Rembrandt. Banninck Cocq was een aantal jaar een van de burgemeesters van de hoofdstad.

Ondertussen zitten er in de huidige Amsterdamse coalitie meer vrouwen dan mannen en er zijn allang geen barrières meer om te solliciteren op de functie. In 2010 was Annemarie Jorritsma nog een serieuze kanshebber, maar het werd toen Eberhard van der Laan. En dat maakt dat Femke Halsema nu de eerste vrouwelijke burgemeester van de hoofdstad wordt.