VS uit Mensenrechtenraad: 'begrijpelijk, maar ook een risico'
Na jaren van felle kritiek is de kogel door de kerk: de Verenigde Staten stappen uit de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties, de organisatie die wereldwijd toeziet op de naleving van mensenrechtenverdragen. Volgens de Amerikanen is de raad verworden tot een beschermer van mensenrechtenschenders, niet van mensenrechten.
De Amerikaanse VN-ambassadeur Nikki Haley en minister Mike Pompeo van Buitenlandse Zaken lichtten het besluit gisteren toe in Washington.
Het hing al een tijdje in de lucht, zegt diplomatiedeskundige Robert van de Roer in het NOS Radio 1 Journaal. "De Amerikanen hebben al vanaf het begin kritiek gehad. In 2006, toen de raad werd opgericht, kozen ze voor een boycot. Dat was onder VN-ambassadeur John Bolton, nu de veiligheidsadviseur van Trump. Bolton heeft nu zijn kans schoon gezien." De boycot duurde drie jaar. In 2009, onder president Obama, kwamen de Amerikanen alsnog in de raad.
Willem Post, Amerika-deskundige van instituut Clingendael, is het met Van de Roer eens. "Dit zat er zeker aan te komen. Het is triest, want de VS geldt al decennialang als hoeder van het internationaal recht. De vrouw van voormalig president Franklin Roosevelt, Eleanor, was de drijvende kracht achter de Universele Verklaring van de Rechten voor de Mens, en daarmee de VN."
Volgens Van de Roer past het besluit van de Amerikanen om uit de raad te stappen in een patroon. "Deze Amerikaanse regering houdt niet van multilateralisme, het gezamenlijk optrekken op het wereldtoneel. Kijk naar klimaat, handel, Iran, Unesco en de felle verdediging van Israël. Dat zijn allemaal onderwerpen waarop de Amerikanen zich isoleren. Die ontwikkeling vormt een groot risico voor de wereldorde. Ik houd mijn hart vast voor de NAVO."
Post stelt dat de Amerikanen worstelen met twee rollen: enerzijds die van bepleiter van democratie, anderzijds die van dominante macht. "Het besluit heeft ook met die worsteling te maken, zeker nu onder Trump. Machtspolitiek geeft nog wel eens de doorslag."
Terechte kritiek?
De Amerikanen mogen dan graag internationaal op eigen houtje handelen, is hun kritiek op de Mensenrechtenraad terecht? "Haley heeft sinds haar aantreden consequent gezegd dat de raad hervormd moet worden", zegt Van de Roer. "Het belangrijkste argument daarbij is dat er overtreders van de mensenrechten in de raad zitten: Cuba, China, Venezuela, Iran en Congo. Daar heeft ze een punt."
Leden van de raad krijgen geregeld het verwijt zich schuldig te maken aan vriendjespolitiek en vooringenomenheid ten aanzien van Israël. Ook zijn onder meer Rusland en China lid, landen met een dubieuze reputatie op het gebied van mensenrechten. Dat Saudi-Arabië in 2015 voorzitter werd van een forum in de raad, kon rekenen op zware kritiek. Overigens noemde VN-ambassadeur Haley bondgenoot Saudi-Arabië niet in haar opsomming van "inhumane regimes".
Ook wat betreft de kritiek op Israël heeft de VS een punt, zegt Post. "Ik vind dat de raad soms radicale standpunten inneemt, maar deze stap helpt in ieder geval niet. Je hebt nu helemaal geen invloed meer."
Het besluit komt een dag nadat de voorzitter van de raad felle kritiek uitte op de VS vanwege het scheiden van migrantenkinderen. Wat dat betreft lijkt het erop dat de VS lange tenen heeft.
Toch lijkt er voor de Amerikanen ook een andere reden aan het besluit ten grondslag te liggen, zegt Van de Roer. "Het besluit om eruit te stappen komt een dag nadat de voorzitter van de VN-Mensenrechtenraad felle kritiek had geuit op de VS vanwege het scheiden van migrantenkinderen met hun ouders. Wat dat betreft lijkt het er wel op dat de VS lange tenen heeft."
De stap van de Amerikanen komt volgens Van de Roer bovendien op een ander belangrijk moment: "De Amerikanen werken deze week aan de lancering van een vredesplan voor de Israëliërs en Palestijnen. De schoonzoon van Trump, Jared Kushner, is ook weer in de regio."
Volgens Van de Roer is de kritiek op Israël binnen de raad de belangrijkste reden om eruit te stappen. "De Amerikanen zeggen: 'Jullie zijn vooringenomen wat betreft Israël. Wij zijn er klaar mee.' Ook in de Veiligheidsraad staan ze met hun Israël-beleid lijnrecht tegenover veel andere landen." Post sluit zich daarbij aan: "Trump denkt bovendien: we betalen die hele tent en krijgen er niets dan kritiek voor terug."
Van de Roer is benieuwd of het besluit bij de Amerikanen tot bezinning zal leiden. "Zo van: we gaan nu wel op heel veel terreinen onze eigen weg. Waar staan we straks nog wél samen met bondgenoten op één lijn?"
