Slim zoeksysteem voor cold cases, maar actuele zaken krijgen altijd voorrang

Ondanks een beloning van 15.000 euro voor de gouden tip is de moord op 'Bolle' Chris Boelsen nog altijd niet opgelost. De gokbaas werd in 1989 bij zijn huis in Rotterdam doodgeschoten. Het is een van de ongeveer duizend onopgeloste moordzaken, zogenoemde cold cases.

Sinds 2015 moeten alle tien regionale eenheden van de Nationale Politie een coldcaseteam hebben met minimaal drie medewerkers. "De politie accepteert niet dat daders van ernstige misdrijven hun straf ontlopen", zegt teamleider cold cases René Smulders in een politievideo. "Niet voor de samenleving, maar zeker niet voor de slachtoffers en de nabestaanden."

Vandaag werd bekend dat de politie ook de beschikking heeft over een zelflerend systeem. Hiermee worden gedigitaliseerde dossiers van onopgeloste zaken bekeken om te zien welke de meeste kans maken om opgelost te worden.

Maar de werkelijkheid is weerbarstiger. In de meeste regio's bestaat het coldcaseteam uit niet meer dan de drie verplichte recherchekundigen, die vooral de dossiers bijhouden en niet zelf onderzoek doen. Bovendien doen ze er ook de langdurig vermissingen bij, die veelal prioriteit krijgen.

"Ze wachten totdat er bewijs uit de lucht komt vallen en dan gaan ze wat doen", zei hoogleraar rechtspsychologie Peter van Koppen daar twee jaar geleden over in Nieuwsuur. "Maar je ziet dat zelfs met een dna-match er nog heel veel werk bij komt kijken."

Cold cases zijn per definitie heel lastige dossiers, zegt hij. "Het gaat altijd om zaken waarbij het eerder niet is gelukt om ze op te lossen. Wat je dus moet doen, is een soort eliteteam erop zetten. In sommige regio's gebeurt het tegenovergestelde. Daar betekent een coldcaseteam dat het dossier op een andere plek in de kast komt te liggen."

Volgens voorzitter Jan Struijs van de Nederlandse politiebond zijn coldcaseteams nog steeds maar mager bezet. "Sommige teams bestaan uit twee mensen en een bureautje, waar alleen de binnenkomende tips worden bijgehouden. Dat is doodzonde."

Los van de grootte van de teams, wordt ook niet altijd prioriteit gegeven aan oude zaken. "Als je in een cold case een serieuze aanwijzing hebt en je wilt verder rechercheren, het NFI inschakelen, observaties doen of telefoontaps plaatsen, dan vallen de teams terug op de gewone capaciteit van de politie." Dan is er dus concurrentie met actuele, lopende onderzoeken en die gaan bijna altijd voor.

Zorgwekkend

Volgens Struijs is het belangrijk om ook prioriteit te geven aan oude zaken. "Voor slachtoffers verjaart een delict nooit. Die mensen zijn nog steeds bezig met iets dat twintig jaar geleden is gebeurd. Daar staat nog steeds een foto van iemand die ze zijn verloren."

Door cold cases op te lossen, lukt het soms ook om iemand alsnog uit de maatschappij te halen. "Neem de zaak Marianne Vaatstra, het is toch zorgwekkend dat zo'n dader nog gewoon rondliep."

Gewelddadige overvallen

Toch gaat het niet overal slecht: "In Rotterdam en Amsterdam zijn de teams redelijk opgetuigd. In Rotterdam bijvoorbeeld bestaat uit het coldcaseteam uit twintig mensen. Ze hebben werk voor honderd man, maar dat is overal zo bij de politie." Sinds 2007 lost de eenheid ieder jaar enkele zaken op.

Wat Struijs betreft wordt meer ingezet op oude zaken. "Coldcaseteams zijn goud waard met alle nieuwe technieken, maar dan moeten ze wel onderzoeken kunnen draaien."

Hij vindt dat de drempel ook best wat omlaag kan. "Coldcaseteams houden zich bijna alleen maar bezig met moord en doodslag, terwijl je bijvoorbeeld ook een hoop gewelddadige overvallen zou kunnen oplossen door nieuwe technieken los te laten op oude sporen. De kleine boef van vroeger is inmiddels misschien wel een hele grote geworden dankzij de opbrengst van bijvoorbeeld overvallen."

Kalender voor gevangenen

De politie probeert nu dus met kunstmatige intelligentie meer cold cases op te lossen. Verder bleek uit onderzoek dat er naar schatting 800 mensen in Nederland rondlopen die weten dat iemand een moord heeft gepleegd. De politie hoopt dat zij uit wroeging of met het oog op het tipgeld hun grote geheim zullen prijsgeven.

Bovendien worden jaarlijks kalenders uitgedeeld in gevangenissen met daarop oude zaken. Ook 'Bolle Chris' staat er dit jaar op. De politie hoopt dat zijn twee kinderen na al die jaren eindelijk horen wie hun vader heeft vermoord.