Wat gaat Trump doen met de Iran-deal? Dit willen (en hopen) zijn partners

Om 20.00 uur zijn alle ogen gericht op het Witte Huis, waar president Trump zijn besluit bekendmaakt over de toekomst van het nucleaire akkoord met Iran. Die zogenoemde Iran-deal werd in 2015 gesloten, onder Trumps voorganger Obama. Kern ervan is dat Iran belooft het kernwapenprogramma af te bouwen. In ruil daarvoor trekt het Westen de economische sancties tegen het land in.

Alles wijst erop dat de Amerikaanse president de Verenigde Staten nu wil terugtrekken uit het akkoord. Wat betekent dat voor de andere landen die erbij betrokken zijn? En wat willen zij van Iran? Onze correspondenten leggen het uit.

We beginnen met Iran zelf, het land dat het middelpunt is van het akkoord.

Iran wil dat de deal blijft én dat de Amerikanen zich aan de afspraken gaan houden zoals die destijds gemaakt zijn. Zo is het nu, door Amerikaanse regelgeving, bijvoorbeeld nog steeds niet mogelijk om geld van en naar Iran over te maken. Iran vindt die druk die de Amerikaanse president Trump op het land houdt oneerlijk. Want het akkoord is immers al gesloten.

Daarnaast roept Iran Europese landen op om zich in te zetten om de deal te behouden. Want als dat niet gebeurt, heeft Iran een heel groot probleem. Dan zullen namelijk veel Amerikaanse sancties die zijn opgeheven, juist weer worden ingesteld. Bijvoorbeeld de sancties op de Iraanse Centrale Bank. Mocht Amerika die sancties weer willen instellen, dan zou dat betekenen dat geen enkel Europees of Aziatisch bedrijf nog zaken kan doen met Iran. De kans is dan groot dat de Iraanse munt zal instorten, wat het voor de leiders van het land heel lastig zal maken.

Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk zijn al weken bezig Trump te bewerken. President Macron, bondskanselier Merkel, de Britse minister Johnson: allemaal gingen ze langs in het Witte Huis. De landen proberen Trump zo ver te krijgen om samen nieuwe sancties tegen Iran af te kondigen. Die stevigere aanpak zou moeten voorkomen dat Trump de hele deal opblaast.

Maar het allerliefste zouden de EU-landen willen dat er helemaal niets verandert. Ze vinden de huidige afspraken met Iran niet ideaal, maar wel de beste weg naar ontwapening. Als Trump het akkoord opzegt, vrezen ze nieuwe instabiliteit in het Midden-Oosten met mogelijk vluchtelingenstromen tot gevolg.

Daarnaast vrezen ze dat het einde van de Iran-deal veel geld gaat kosten. Nadat de sancties in 2015 werden verlicht, investeerden de Europese landen ruim 20 miljard euro per jaar in de Iraanse economie. Die investeringen, vooral in de olie- en landbouwsector, zouden dan waardeloos kunnen worden.

Maar er zijn - naast Amerika - nog meer landen die niets liever willen dan de Iran-deal opzeggen. Een van die felle tegenstanders is, vanaf het begin, de Israëlische premier Netanyahu. Hij heeft er dan ook alles aan gedaan om het akkoord te voorkomen. Netanyahu vloog in 2015 zelfs naar Washington om het Amerikaanse Congres ervan te overtuigen de deal een halt toe te roepen, zonder zijn bezoek van tevoren aan te kondigen bij president Obama.

Je zou zeggen: het is voor Israël, als aartsvijand van Iran, toch juist gunstig dat er een deal is waarmee Irans nucleaire macht wordt ingeperkt. Maar Netanyahu gelooft dat Iran niet te vertrouwen is. Hij denkt dat het islamitische land nu de kans grijpt om zijn macht te vergroten in het Midden-Oosten en uiteindelijk, als de restricties worden opgeheven, ook nucleaire wapens te gaan ontwikkelen. En hij gelooft dat de controles van het Internationaal Atoomenergieagentschap niet grondig genoeg kunnen worden uitgevoerd.

In een poging om president Trump te overtuigen de deal te schrappen, kwam Netanyahu onlangs met een uitgebreide presentatie van geheime documenten die de Mossad uit Iran heeft gestolen. Uit die documenten blijkt, volgens Netanyahu, dat Iran heeft gelogen over zijn nucleaire programma in het verleden. Weinig nieuws, zeggen veel experts. Maar voor Netanyahu is het vooral belangrijk of de presentatie Trump over de streep trekt.

Netanyahu is bang voor wat er over een aantal jaar gaat gebeuren, als de restricties die zijn opgelegd aan Iran aflopen. Nu heeft hij een vriend in het Witte Huis, iemand die het akkoord ook slecht vindt. Daarom ziet hij dit als hèt moment om de Iran-deal uit de wereld te helpen. Hij hoopt dus dat Trump de afspraken met Iran schrapt, en dat er hardere maatregelen voor in de plaats gaan komen.

Ook Saudi-Arabië hoopt op het einde van de Iran-deal. Het land oefent deze dagen druk uit op Trump, onder meer door te dreigen zelf nucleaire wapens te gaan ontwikkelen. "Saudi-Arabië wil geen nucleaire bom ontwikkelen of aanschaffen, maar als Iran er een ontwikkelt, zullen wij zonder twijfel zo snel mogelijk volgen", zei de Saudische kroonprins Mohammed bin Salman tegen CBS tijdens zijn recente bezoek aan de Verenigde Staten.

Iran is de aartsvijand van de Saudi's. De landen zijn op verschillende plekken met elkaar in oorlog: zo steunen ze allebei strijdgroepen in Syrië, Jemen en Irak. De Iran-deal was slecht nieuws voor Saudi-Arabië. De afschaffing of versoepeling van de sancties en de verbetering van de banden met het Westen, leidde tot een betere positie van Iran in de wereld, het land dat Saudi Arabië om ideologische en geopolitieke redenen op alle manieren probeert te bestrijden.

Bin Salman en Trump lijken goed door een deur te kunnen. Trumps eerste buitenlandse bezoek als Amerikaanse president bracht hij aan Saudi-Arabië. Bin Salman ging eerder dit jaar voor zelfs twintig dagen naar de Verenigde Staten. Deze week zal duidelijk worden of de Saudische kroonprins echt op zijn Amerikaanse vriend kan rekenen.

En als laatst kijken we naar de man die de wereld vanavond met spanning zal beluisteren; de Amerikaanse president Trump.

"Dit is de laatste kans." Dit ultimatum sprak president Trump uit toen hij in januari zijn handtekening zette onder een driemaandelijkse verlenging van het nucleaire akkoord. Hij deed het met duidelijke tegenzin: Trump zou de deal het liefst in stukken scheuren. Na diplomatieke druk van Europese bondgenoten ging hij alsnog overstag met een verlenging.

Maar of dat nu ook zo is? Trump liet toen al duidelijk blijken dat het de laatste verlenging zou zijn, tenzij Iran met nieuwe concessies over de brug komt. Hij wilde toen Frankrijk, Duitsland en Groot-Brittannië de kans geven om de "terrible flaws" van de bestaande deal te herstellen. "Maar als er geen nieuwe deal komt, dan gaan we weer sancties instellen." De deadline lag op 12 mei, maar de president heeft kennelijk al een besluit genomen.

Wat kan hem tevreden stellen? De Amerikanen hebben aangegeven dat ze Teheran nieuwe beperkingen willen opleggen. Zo moet het raketprogramma van Iran, dat nu nog buiten de oorspronkelijke deal valt, aan banden worden gelegd. Ook eist Washington dat de wapeninspecteurs vaker controles uitvoeren, ook op locaties die nog niet bezocht zijn door het Internationale Atoom en Energie Agentschap (IAEA).

Tot slot heeft het Witte Huis grote moeite met de zogeheten 'sunset clauses'. Delen van het akkoord lopen af na een bepaalde termijn, variërend van tien tot vijftien jaar. In 2025 loopt de eerste termijn al af. "Zeven jaar is al morgen", schamperde Trump eerder deze week nog.

Vanavond moet dus blijken of alles bij het oude blijft, of niet. Om 20.00 uur weten we het.