Shell-zaak meer dan pr-stunt? 'Winst Milieudefensie niet ondenkbaar'
Mitchell van de Klundert
redacteur Online
Mitchell van de Klundert
redacteur Online
Vanochtend kondigde Milieudefensie aan Shell aan te klagen als het zich niet houdt aan het klimaatakkoord van Parijs. Het verliep allemaal volgens een strak geregisseerde pr-campagne met teasers op sociale media, een flitsende persconferentie, een speech van BN'er Ruben van der Meer en de mogelijkheid voor iedereen om de zaak te steunen en 'mede-eiser' te worden.
Maar er is meer, want Milieudefensie wordt in de rechtszaal bijgestaan door advocaat Roger Cox. Hij won in 2015 samen met Urgenda de klimaatzaak tegen de Nederlandse Staat. In die baanbrekende zaak verplichtte de rechter de Nederlandse Staat een effectiever klimaatbeleid te voeren.
De vraag is nu of het kunstje wordt herhaald bij de zaak tegen Shell. Winst voor Milieudefensie in deze zaak is namelijk echt niet ondenkbaar, zeggen twee experts.
Als je puur naar de juridische kwestie kijkt dan lijkt deze zaak tegen Shell kansrijker.
"Bij de Urgenda-zaak zeiden we met z'n allen: 'dit moeten we nog maar zien'. Maar als je puur naar de juridische kwestie kijkt dan lijkt deze zaak tegen Shell kansrijker", zegt Elbert de Jong, hoofddocent aansprakelijkheidsrecht aan de Universiteit Utrecht.
De Jong werd in 2015 na de Urgenda-uitspraak door een Tweede Kamercommissie gehoord over het Nederlandse klimaatbeleid. Daaraan voorafgaand schreef hij dat, door de Urgenda-uitspraak, bedrijven gemakkelijker aangeklaagd kunnen worden voor milieuschade. Die voorzet lijkt nu te zijn overgenomen door Milieudefensie.
De Jong legt uit: "Het draait allemaal om de zorgvuldigheidsnorm, oftewel: je mag anderen niet in onredelijk gevaar brengen. De rechter heeft in de Urgenda-zaak geaccepteerd dat die norm ook geldt bij klimaatverandering."
Dat zou volgens De Jong kunnen betekenen dat de rechter kan bepalen dat Shell ons in gevaar brengt, omdat het bedrijf bijdraagt aan klimaatverandering. De Jong: "Want als het op de Nederlandse Staat van toepassing is, waarom dan niet op Shell?"
In de onderstaande video vertelt advocaat Roger Cox waarom de zaak tegen Shell een grote kans van slagen heeft.
Zo ver is allemaal het nog niet, want er zijn tal van kanttekeningen te plaatsen. De belangrijkste is dat Shell het klimaatakkoord van Parijs nooit heeft hoeven ondertekenen.
"Inderdaad zijn enkel landen ondertekenaars van Parijs. Shell is geen partij", zegt Gerrit van der Veen, bijzonder hoogleraar milieurecht aan de Rijksuniversiteit Groningen en advocaat. "En als deze zaak zou slagen dan betekent het dat klimaatafspraken die landen hebben gemaakt, ook gelden voor bedrijven die geen partij zijn."
Daar komt nog bij dat de ondertekenaars van Parijs zelf mogen bepalen welke maatregelen worden genomen om klimaatverandering verder tegen te gaan. Van der Veen: "Nederland zou Shell bijvoorbeeld kunnen toestaan door te gaan met wat het bedrijf doet, en tegelijkertijd andere maatregelen nemen tegen klimaatverandering. Daar is onze overheid vrij in, als we als land in totaal de doelstellingen maar halen."
Dit vereist een creatieve rechter.
Milieudefensie gooit het daarom in de aanklacht over een andere boeg en verwijt Shell onzorgvuldigheid. "Het is de vraag of een rechter een bedrijf daaraan kan houden", zegt Van der Veen. "Dit vereist een creatieve rechter, maar goed, bij de Urgenda-zaak dachten we ook dat de vordering zou worden afgewezen. Zie wat er gebeurde."
Goede reclame voor de klimaatzaak van Milieudefensie is het in ieder geval, zegt Van der Veen. "Ook als het juridische doel uiteindelijk niet wordt gehaald, is het onderwerp hiermee wel op de agenda gezet."
Zo denkt De Jong er ook over. "Gunstig voor de pr is dit sowieso".
