Tot diep in de nacht door, zo tellen ze jouw stem
Een voor een, met de hand. Op die manier gaan tienduizenden mensen vanaf 21.00 uur miljoenen stemmen tellen. Zowel die van de gemeenteraadsverkiezingen als die van het referendum over de Inlichtingenwet.
De tellers moeten door totdat ze klaar zijn. Dat betekent soms nachtwerk, weet ook Heleen Hörmann van de Kiesraad. "Ik heb ook weleens geteld en toen waren we niet voor middernacht klaar." Zeker nu verkiezingen en een referendum (voor de laatste keer) samenvallen.
Begin maart waren meerdere gemeenten en uitzendbureaus naarstig op zoek naar telversterking. Een aantal is dat gelukt. En voor de gemeenten die het toch met minder tellers moeten doen, betekent dat volgens Hörmann: langer doorgaan. "Dat je met minder mensen de klus zal moeten klaren."
Hoe gaat het precies in zijn werk?
In de ruim 9500 stemlokalen zijn vandaag overdag minimaal drie en maximaal zeven 'stembureauleden' aanwezig. Die zijn aangesteld door het gemeente en krijgen een training en uitgebreide instructies van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Het team ziet erop toe dat iedereen zich aan de regels houdt. De voorzitter is de eindverantwoordelijke.
Stemmen mag tot 21.00 uur, daarna begint het telproces. Dat doen de stembureauleden vaak met behulp van extra tellers. Dat zijn bijvoorbeeld studenten die via uitzendbureaus zijn geworven, maar ook buurtbewoners die gereageerd hebben op een advertentie in huis-aan-huisbladen. Aanmelders krijgen een vergoeding. Elke gemeente hanteert een eigen tarief.
Benieuwd hoe het is om stemmen te tellen? NOS op 3 sprak Noah en Michelle, die het een leuke klus vinden.
De telhelpers moeten minimaal mbo-werk- of denkniveau hebben. Ook krijgen ze vooraf een training en moeten ze aan het eind van de avond, of nacht, hun handtekening zetten onder het zogenoemde proces-verbaal. Daarover straks meer uitleg, eerst terug naar het tellen van de stemmen.
Vanzelfsprekend is het tellen van referendumstempassen het minste werk. Daar zijn alleen blanco, voor, tegen of ongeldig als uitkomst mogelijk. Bij de raadsverkiezingen zijn er tientallen, of soms zelfs honderden kandidaten. "Dat is best een ingewikkelde telling met veel stapels", zegt Hörmann.
De stembussen worden geleegd en de formulieren een voor een voorgelezen. Elk biljet wordt minimaal door twee personen bekeken. "Je telt eerst de stemmen op partijen en daarna die op de individuele kandidaten. Die aantallen moeten corresponderen. Zo niet, dan zie je dat duidelijk bij het opschrijven van de getallen", zegt Hörmann.
De voorzitter noteert alle aantallen in het eerder genoemde proces-verbaal. Daarin staat het overzicht van de complete telling en eventueel ook vermoedens van fouten of fraude.
Er zijn voorbeelden dat het mis is gegaan bij tellingen. Bij de afgelopen Tweede Kamerverkiezingen zijn er duizenden stemmen 'verdwenen', bleek uit onderzoek van de Stichting Politieke Academie.
Zoiets kan op lokaal niveau grote gevolgen hebben. Zeker in gemeenten met weinig inwoners kan door een telfout veel sneller iemand in de raad belanden dan dat iemand een Kamerzetel verdient bij de landelijke verkiezingen.
Tellen in Ahoy
Veel gemeenten waren teleurgesteld dat ook bij de raadsverkiezingen vandaag er met de hand wordt geteld. Het is tijdrovend en niet meer van deze tijd, vindt de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. Een mogelijk alternatief is stemmen per computer, maar tegenstanders wijzen op het risico van hackers die de uitslag beïnvloeden.
In een twintigtal gemeenten wordt overigens wel op een nieuwe manier geteld. Daar worden vanavond de stemmen per partij opgeteld en morgen, op een centrale plek, de stemmen per kandidaat. Dat wordt bijvoorbeeld in Ahoy Rotterdam gedaan.
Maar in de overige ruim 300 gemeenten wordt er op de oude manier geteld. Een voor een, met de hand en soms tot diep in de nacht. Totdat de hele klus klaar is.
