'Verruwing in de politiek komt steeds een stapje hoger te liggen'
"Wat een belachelijke haatvertoning." Een aantal twitteraars heeft geen goed woord over voor het verhitte lijsttrekkersdebat in Rotterdam zondagavond. Zowel de lokale PVV als Denk ging over tot een nazi-vergelijking. En nog verder.
Denk-lijsttrekker Stephan van Baarle zei dat "Joseph Goebbels zijn vingers zou aflikken" bij de omstreden PVV-campagnespot. "De islam is erger dan de nazi's", antwoordde PVV-lijsttrekker Maurice Meeuwissen. Even later zei hij ook: "Uw partij verkracht kinderen, Mohammed verkracht kinderen."
Volgens historicus Piet de Rooy zijn dit soort uitspraken mede het gevolg van de versplintering in de politiek. Hij vat het kort samen: het midden implodeert en de vleugels worden sterker. "De concurrentie voor de PVV is groter geworden", zegt hij verwijzend naar het Forum voor Democratie. In Rotterdam is Leefbaar de grote concurrent op de rechtervleugel.
"Ondertussen wil Denk zich profileren als de meest belangrijke groep die opkomt voor nieuwe Nederlanders", zegt de emeritus-hoogleraar Nederlandse politieke geschiedenis. "Dus de PVV en Denk hebben met hun uitgesproken profielen er belang bij om de strijd aan te gaan." En dat deden De Rooy en Meeuwissen dus tijdens het RTV Rijnmond-debat.
#polarisatie
De woordenstrijd ging vooral over ideologie en weinig over besturen op lokaal niveau, vond een Rotterdamse twitteraar.
Afgelopen weekend waren er nog meer gebeurtenissen die sommigen onder #polarisatie schaarden. In Emmen werd een flyerende PvdA'er uitgescholden voor 'zwarte aap' en 'kopvodmongool'. In Venlo werden flyerende PVV'ers lastiggevallen en bekogeld met een blikje.
Het lijken symptomen van een verruwing in het politieke debat. Bij een landelijk onderzoek onder 40.000 stemgerechtigden gaf vorig jaar de helft aan dat volgens hen de discussie in de Tweede Kamer inderdaad is verruwd. Vier op de tien deelnemers merkten dat ook in de politieke discussies om zich heen.
Objectief meten of het er ook echt harder aan toegaat, is lastig. Maar ook een langlopend kwartaalonderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau suggereert dat een groot deel van de bevolking het wel zo ervaart. Ruim tien jaar lang geeft een meerderheid van het onderzoekspanel aan dat het de verkeerde kant opgaat met de normen en waarden in Nederland.
Voor socioloog Bas van Stokkum is er geen twijfel over mogelijk. "Het debat is al decennia aan het verruwen. Politiek is inmiddels vechten geworden. Het was altijd al een wedstrijd, maar het respect is weg in de verkiezingstijd."
Mensen gebruiken eerder verbaal geweld en beledigen elkaar sneller in het debat.
Ook van Stokkum wijst naar het veranderende politieke landschap als oorzaak. De versplintering en de opkomst van het populisme heeft volgens hem geleid tot een veel scherpere toon. Voor sommige nieuwkomers gaat het niet meer om de argumentatie of respect tonen voor tegenstanders, stelt de socioloog.
Zoiets werkt volgens hem ook door in de maatschappij. "Mensen gebruiken eerder verbaal geweld en beledigen elkaar sneller in het debat. Op social media en internet flapt men er van alles uit."
Doorgesneden kabels
Ook historicus De Rooy vreest dat in bepaalde mate "de rem eraf is". Mede door de harde toon die sommige politici aanslaan. Dat zien burgers als legitimatie om zich niet meer in te houden, redeneert hij. De politici doen het immers toch ook? "Zo zie je dat het niveau van verruwing telkens een stapje hoger is komen te liggen."
Toch moeten we volgens de historicus vooral niet vergeten dat de gemoederen in verkiezingstijd altijd hoog oplopen. Bovendien waren politici in het verleden er ook niet vies van om de grens op te zoeken. Zoals tijdens de beruchte verkiezingscampagne in 1956, vertelt De Rooy. "Die strijd was keihard. Bij de campagne van Willem Drees werden bijvoorbeeld de kabels van de geluidsinstallaties doorgesneden."
