Stephen Hawking nam zwarte gaten als een van de eersten serieus

De afgelopen nacht overleden Stephen Hawking was zonder twijfel de beroemdste wetenschapper van onze tijd. Hij was daarmee de 'opvolger' van Albert Einstein, die - toeval of niet - op 14 maart werd geboren.

Sinds Einstein was er niemand die meer met mathematische natuurkunde en de werking van het heelal werd geassocieerd dan de Brit. In tegenstelling tot zijn illustere voorganger won hij weliswaar nooit een Nobelprijs, maar dat zat zijn bekendheid niet in de weg.

Hawking (76) heeft veel gedaan voor de popularisatie van de wetenschap, zegt theoretisch sterrenkundige Vincent Icke in het NOS Radio 1 Journaal. "Hij heeft een aantal boeken geschreven voor algemeen publiek, waarvan miljoenen zijn verkocht. Daarmee heeft hij de wetenschap heel veel goed gedaan."

Ook zijn veelvuldige verschijningen in de media droegen daaraan bij. Hawking beperkte zijn optredens niet alleen tot serieuze praatprogramma's en documentaires, maar kwam ook opdraven in comedyseries en werd zelfs vereeuwigd als Simpsons-figuur. De makers van die programma's reageren bedroefd op zijn overlijden.

Maar de basis van Hawkings grote bekendheid was toch zijn baanbrekende onderzoek. Professor Icke leerde Hawking goed kennen toen ze beiden als jonge wetenschappers onderzoek deden aan de universiteit van Cambridge. Ze spraken elkaar regelmatig in die tijd. "Voor mij was dat een bijzondere traktatie, want hij was heel slim", zegt Icke.

Het onderzoek dat de Brit deed, noemt Icke heel erg mooi werk. "Het was ook toen al van de allerbeste kwaliteit. Het bijzondere van Stephen is dat hij, samen met een aantal anderen, zwarte gaten serieus nam." Volgens de sterrenkundige vonden de meeste mensen het idee van zwarte gaten, hoewel een uitwerking van Einsteins formules, een absurd idee waar de natuur vast een alternatief voor had bedacht.

Zo niet Hawking. "Hij was zo'n groot natuurkundige dat hij zei: 'niets is te gek, laten we gewoon eens kijken wat de consequenties zijn'."

Hoogleraar natuurkunde Sander Bais legde een aantal jaar geleden uit wat revolutionair was aan Hawkings onderzoek. "Zwarte gaten ontstaan als een zware ster instort door zijn eigen zwaartekracht. De theorie zei dat er helemaal niets uit een zwart gat kon komen: geen deeltjes, geen licht, geen informatie, niets."

Hier zorgde Hawking voor een radicaal keerpunt, zei Bais tegen de NOS. "Hij liet zien dat zwarte gaten helemaal niet zwart zijn, maar straling uitzenden. Daardoor verliezen ze steeds meer energie totdat ze volledig verdampen. Die inzichten zorgen wereldwijd voor diepzinnige wetenschappelijk discussie."

Hawking oogstte verder grote bewondering voor de manier waarop hij met zijn spierziekte ALS omging. "Voor de patiënten die met deze ziekte leven, was hij een voorbeeld en een bron van hoop", zegt Gorrit-Jan Blonk van de Stichting ALS Nederland in het NOS Radio 1 Journaal.

Hawking leefde nog ruim 50 jaar nadat hij zijn diagnose had gekregen, terwijl de meeste patiënten slechts drie tot vijf jaar leven. Blonk: "Het is heel bijzonder dat iemand die aan zo'n vreselijke ziekte lijdt, zijn gedachtes nog zo heeft kunnen inzetten voor zijn vakgebied. Het is fantastisch dat hij dat op die wijze heeft gedaan."

Wilskracht

Natuurkundige Thomas Hertog werkte jarenlang met Hawking samen. "Dankzij zijn positieve levenshouding is hij blijven leven. Dat is puur wilskracht", zegt Hertog in de NPO Radio 1-podcast De Dag.

De Vlaming herinnert zich zijn sollicitatie voor Hawkings team nog goed. "Zijn secretaresse rolde een tv-toestel binnen met de dringende vraag of Stephen een preview kon bekijken van The Simpsons, waarin hij figureerde", vertelt hij. "Dus daar zat ik dan tijdens mijn sollicitatie samen met Hawking naar The Simpsons te kijken."