Gina Haspel: carrièrespion, eerste vrouwelijke CIA-baas, en omstreden
CIA-directeur Mike Pompeo vervangt Rex Tillerson als minister van Buitenlandse Zaken en dat betekent dat er een vacature is bij de CIA. Maar die vacature staat waarschijnlijk niet lang open: president Trump wil Gina Haspel een plekje doorschuiven. Van onderdirecteur wordt ze dan de eerste vrouwelijke CIA-baas.
De 61-jarige Haspel is wat je noemt een carrièrespion. In 1985 kwam ze bij de Central Intelligence Agency werken. Een groot deel van haar loopbaan was Haspel undercoveragent. In die functie leidde ze in 2002 in Thailand een zogenoemde black site, een geheime CIA-gevangenis, waar terreurverdachten werden ondervraagd.
83 keer waterboarding
Onder toezicht van Haspel zijn daar gevangenen bewerkt met de waterboarding-techniek, waarbij een gevoel van verdrinking wordt veroorzaakt. Ook werden er andere martelmethoden gebruikt.
Een van de verdachten, Abu Zabaydah, kreeg in een maand tijd 83 keer een waterboarding-behandeling voor de kiezen. Volgens een onderzoek van de Amerikaanse Senaat gaf hij daar bij over, viel hij flauw en bevuilde hij zichzelf terwijl hij geboeid was. Ook zouden er speekselbellen uit zijn mond zijn gekomen en had hij spasmen.
Van de verhoren waren ook video-opnamen, maar die zijn in 2005 vernietigd. Het bevel daartoe werd ondertekend door Haspel die inmiddels op het CIA-hoofdkwartier werkte. Zabaydah zit overigens nog steeds vast zonder officiële aanklacht in Guantánamo Bay. Haspel is in de VS nooit aangeklaagd voor haar betrokkenheid bij martelingen, noch voor het vernietigen van de opnamen.
De affaire heeft Haspels carrière niet zichtbaar geschaad. De afgelopen jaren bekleedde ze verschillende hoge functies bij de CIA, waaronder die van onderdirecteur van de afdeling clandestiene operaties. Ruim een jaar geleden werd ze benoemd tot rechterhand van directeur Pompeo.
De Duitse mensenrechtenorganisatie ECCHR greep die benoeming aan om een arrestatiebevel tegen Haspel te eisen bij justitie in Duitsland. "Degenen die martelingen uitvoeren, toestaan of ertoe opdracht geven moeten zich verantwoorden voor een rechtbank", zei directeur Wolfgang Kaleck toen.
Binnen de wereld van de Amerikaanse inlichtingendiensten wordt Haspel geroemd. "Gina Haspel is heel integer", zegt voormalig CIA-directeur John Brennan over haar. "Ze heeft haar taken naar eer en geweten uitgevoerd. Ook toen de CIA zeer moeilijke dingen moest doen in een uitdagend tijdperk."
Voormalig hoofd van de nationale inlichtingendiensten James Clapper noemt haar "capabel, slim en heel ervaren." Hij voegt daar nog aan toen dat ze het vast heel goed gaat doen als directeur, "maar ze moet er wel altijd rekening mee houden om ontslagen te worden".
Een aantal senatoren, vooral Democraten, heeft al aangekondigd Haspel stevig te gaan ondervragen tijdens de hoorzitting voorafgaand aan haar eventuele benoeming. De Senaat moet de benoeming van een CIA-directeur goedkeuren.
"Mevrouw Haspel moet verantwoording afleggen over het ondervragingsprogramma van de CIA", zei de Republikeinse Senator John McCain, die zelf werd gemarteld tijdens de Vietnam-oorlog eind jaren 60. "Het martelen van gevangenen in het vorige decennium is een van de zwartste hoofdstukken uit de Amerikaanse geschiedenis."
