'Vluchtelingencrisis in Venezuela straks groter dan die in Syrië'

• Eline de Zeeuw

  redacteur Buitenland

"Je kunt je niet voorstellen wat hier gebeurt", zegt Jorge Missel via Facebook Messenger. De 28-jarige Venezolaan ziet de wanhoop om zich heen steeds groter worden. De radeloosheid overheerst in zijn land. "Foto's in internationale media van mensen die in het afval op zoek gaan naar voedsel zijn allesbehalve nep. Zelfs in het kleine stadje waar ik woon, moeten gezinnen de prullenbakken langs."

Venezuela, ooit een van de rijkste landen van Latijns-Amerika, is nu een ontredderd land op de rand van de afgrond.

Inwoners willen weg van de honger en de chaos. Met een enorme vluchtelingenstroom als gevolg. Volgens schattingen van het Brookings Institution in Washington zijn de afgelopen twintig jaar 4 miljoen Venezolanen - 10 procent van het totaal aantal inwoners - het land ontvlucht. Met name de afgelopen twee jaar nam die vluchtelingenstroom explosief toe.

De verhalen zijn wreed: gevangenen eten dode ratten en duiven om niet dood te gaan van de honger. Dierentuinen offeren hun varkens en geiten op om andere dieren in leven te houden en door een groot gebrek aan medicijnen stijgt het aantal doden, onder meer door AIDS. Wanhopige ouders staan hun kinderen af aan weeshuizen omdat ze er zelf niet meer voor kunnen zorgen.

Venezolanen vluchtten al onder de voormalige president Hugo Chavéz, maar nadat zijn opvolger Nicolás Maduro in 2013 aan de macht was gekomen, werd het een ware exodus. Onder het regime van Chavéz verslechterde de economische situatie in Venezuela, onder Maduro stortte die compleet in.

Hoewel het land een van de grootste oliereserves ter wereld heeft, hielp de regering niet alleen de olieproductie, maar de hele economie om zeep. De regering zelf zegt dat de crisis een gevolg is van een economische oorlog tegen Venezuela.

De inflatie in het land is gierend: Venezolanen wegen tassen vol papiergeld op weegschalen af om wat rijst te betalen. De biljetten zijn zo waardeloos dat ze op straat gebruikt worden om kunst of tassen van te maken.

Angeles Mendez Garelli (23) woont in een klein stadje in Venezuela en studeerde aan de universiteit van Cantaura. Studeerde, want ze heeft geen geld om haar studie af te maken. Net als 60 procent van haar medestudenten. "We kunnen geen eten betalen, laat staan onderwijs", vertelt ze via Messenger. "De jongeren die nog wel studeren, leven gedwongen op het parkeerterrein van de universiteit of slapen in bussen."

Angeles maakt zich grote zorgen over haar eigen veiligheid en die van haar familie. "Je krijgt gevaarlijke situaties als mensen geen geld hebben om voedsel te kopen", zegt ze. "Mensen zijn radeloos door de honger en daardoor wordt het hier steeds onveiliger. Ik hoor verhalen van oud-studenten die zelfs in het klaslokaal van hun bezittingen worden beroofd."

Twee derde van de inwoners van Venezuela viel vorig jaar gemiddeld 11 kilo af. 90 procent van de bevolking heeft niet goed genoeg geld om voldoende voedsel te kopen en 61 procent zegt met honger naar bed te gaan.

Jorge Missel (28) is civiel-ingenieur en werkt bij de staatsoliemaatschappij van Venezuela. Een baan waarmee je goed verdient, zou je zeggen. "Maar zelfs het salaris van een ingenieur is niet genoeg", zegt hij. "In andere landen gaan mensen op dieet om een paar pondjes kwijt te raken. Hier in Venezuela doen we er alles aan om niet nog meer gewicht te verliezen."

Hoewel Missel voor een overheidsbedrijf werkt en hij zijn eigen positie in gevaar brengt door kritiek te leveren op het regime, mogen we hem bij zijn volledige naam noemen. "Niemand mag nog misleid worden over wat er zich in dit land afspeelt. Het is echt onvoorstelbaar. Als mensen er over blijven schrijven, verandert er misschien ooit wat."

Elke maand slechter

Volgens statistieken van de Verenigde Naties is het aantal Venezolanen dat de grens naar buurland Colombia overstak in minder dan vier maanden meer dan verdubbeld: van 300.000 in juni naar 660.000 in november.

Deze week gingen foto's van de zwaar overbelaste grenspost bij de grens met Colombia de wereld over. Dagelijks proberen daar naar schatting 37.000 mensen via een brug het land in te komen.

Ook andere landen in de regio hebben een grote vluchtelingenstroom te verwerken: tussen de 5000 en 10.000 Venezolanen zouden hun leven hebben geriskeerd voor een overtocht naar Curaçao. zeker 30.000 Venezolanen proberen een beter leven op te bouwen in Brazilië, 40.000 in Trinidad en Tobago.

Ana is zo'n voorbeeld van een Venezolaan die naar Brazilië vluchtte. Maar ook daar zijn de omstandigheden niet ideaal:

En die aantallen lopen hard op. Een econoom van het Brookings Institution durft zelfs te voorspellen dat de vluchtelingencrisis in Venezuela die in Syrië straks zal overstijgen.

Venezolanen worden weliswaar niet gedreven door een gewelddadige oorlog zoals in Syrië, schrijft het Brookings Institution, maar door een sociaal-economische ramp zoals we die nauwelijks eerder gezien hebben. "De situatie in Venezuela verslechtert met de minuut en het gebrek aan voedsel en medicijnen zal nog veel groter worden. Het aantal van 4 miljoen gevluchte Venezolanen zal snel - heel snel - toenemen."

Toch blijven dit soort aantallen lastig te schatten. Niet alle Venezolanen die de grens oversteken doen dat om zich daar permanent te vestigen, sommigen gaan bijvoorbeeld enkel naar Colombia om daar voedsel in te slaan of spullen te verkopen. Ze blijven er een paar dagen en daarna keren ze weer terug naar hun land. Betrouwbare cijfers zijn er nauwelijks, de regering geeft die niet vrij. Het is, kortom, giswerk.

Pijn

Missel denkt er over na om weg te gaan. Weg van de chaos en de honger, maar ook van zijn familie. "Dat is de reden dat ik hier nog ben. En wij kunnen ons, in tegenstelling tot veel andere gezinnen, nog een beetje redden."

Toch probeert hij zijn papieren, voor het geval dat, al op orde te krijgen. Iets wat ongelooflijk moeilijk is in een land waar de overheid hem tegenwerkt. "Ik heb een paspoort nodig en dat krijg ik niet." Het papier is op en er wordt al lange tijd bijna geen enkel paspoort meer uitgegeven.

Voor Angeles Garelli is blijven in Venezuela geen optie. Ze wil weg en probeert, net als Missel, haar documenten in orde te krijgen. Ze hoopt op een legale manier het land te kunnen verlaten. "Het doet veel pijn om mijn ouders hier achter te laten, maar ik kan ze hier niet economisch ondersteunen."

Garelli's ene zus woont al twee jaar in Montréal in Canada, haar andere zus vlucht over twintig dagen naar Chili. De drie zussen hopen hun ouders vanuit het buitenland bij te staan, zodat die straks niet de prullenbakken hoeven af te gaan. Op zoek naar voedsel.