Gaat trukendoos voor lage belasting dicht? 'Mooie stap, maar beperkt effect'

Nederland moet af van het slechte imago als belastingparadijs, vindt het kabinet. Staatssecretaris Snel van Financiën stuurde vandaag een plan naar de Kamer om belastingontwijking aan te pakken. Is Nederland straks geen toevluchtsoord meer?

"Het is een mooie eerste stap. Maar het effect is vrij beperkt," zegt Jan Vleggeert, universitair hoofddocent belastingrecht aan de Universiteit van Leiden.

Arnold Merkies van Tax Justice Network, een organisatie die zich inzet om internationale belastingontwijking tegen te gaan, sluit zich daar bij aan. "Het is goed dat er goede intenties zijn uitgesproken. Maar er zijn veel maatregelen die nog moeten worden uitgewerkt. We weten dus eigenlijk nog niet wat er gaat gebeuren."

Welke landen mogen niet?

Dat zit hem onder meer in onder welke voorwaarden bedrijven straks meer belasting moeten gaan betalen.

Veel grote bedrijven sluizen nu hun rentes, royalty's en dividend via brievenbusfirma's in Nederland naar het buitenland. Door handig gebruik te maken van internationale afspraken kunnen ze zo belasting ontlopen.

Volgens de nieuwe regels moeten ze straks wel belasting gaan betalen, maar alleen als het land waar het geld naartoe geschoven wordt op een zwarte lijst staat of een extreem laag belastingtarief rekent.

Maar die zwarte lijst telt op dit moment maar een handvol landen, zegt Vleggeert. "En ze noemen niet hoe laag dat tarief moet zijn. Dus we weten nog niet wat de grens is, en hoeveel landen daar onder vallen."

Een aangeklede brievenbus

De overheid komt ook met een test voor bedrijven. Die moet uitwijzen of ze in Nederland echt actief zijn, of dat de vestiging slechts een brievenbus is die nodig is om gebruik te kunnen maken van gunstige belastingafspraken.

Bedrijven die de test niet doorstaan, mogen geen afspraken meer maken met de Belastingdienst en zullen misschien meer belasting moeten gaan betalen.

De plannen die de staatssecretaris vandaag presenteert, lijken erop te wijzen dat de test in veel gevallen bestaat uit een zogenoemde strengere 'substance eis'. Dat betekent in dit geval dat de vestiging voor zeker twee jaar een kantoor moet huren en voor tenminste 100.000 euro personeel op de loonlijst moet hebben staan.

Voor kleinere bedrijven kan dat belastingontwijking lastig maken. Maar grote bedrijven zullen daar niet zo wakker van liggen, denkt Vleggeert. Die kunnen van hun brievenbusfirma een soort aangeklede brievenbus maken. "De regel die ze hier voorstellen is zo soft, dat die alleen kleine misbruikgevallen lijkt te bestrijden. Ik heb hier geen hoge verwachtingen van."

Het waterbed

Het zijn geen rigoureuze maatregelen, vindt ook Jan van de Streek, hoogleraar fiscaal recht aan de Universiteit van Amsterdam. Hij kan die politieke keuze wel verklaren.

"Als Nederland in zijn eentje eenzijdig belastingontwijking hard aanpakt, verplaatst het probleem zich inclusief de daaraan klevende bedrijvigheid."

Dat is precies ook waar financieel dienstverleners, die ook door de nieuwe plannen geraakt worden, zich zorgen om maken. "Aan de ene kant moet je belastingontwijking aanpakken en aan de andere kant een gunstig vestigingsklimaat bewaren", zegt Stephen Brunner van de Nederlandse Orde van Belastingadviseurs.

Hij wijst erop dat bedrijven om tal van redenen 'lege' vennootschappen opzetten in Nederland. Zeker niet alleen om belasting te kunnen ontwijken. Als de overheid ook voor hen heel streng zal worden, kan dat voor veel administratief gedoe zorgen.

Een te strenge overheid schrikt bedrijven af, vindt hij. "Internationale bedrijven zijn continu op zoek naar een plek waar ze hun hoofdkantoor kunnen vestigen. In die keuzes moet je als Nederland op de shortlist blijven staan. Als je jaarlijks al je vennootschappen moet gaan testen en veel belasting moet gaan betalen, kan dat een rol gaan spelen."