Is dit dan het keerpunt in het Amerikaanse vuurwapendebat?
Als je een tijdje in Amerika woont, word je al snel cynisch over het vuurwapendebat. In de zomer van 2015 deed ik verslag van het bloedbad dat de racist Dylann Roof aanrichtte in een zwarte kerk in Charleston, waar 9 mensen om het leven kwamen. Een paar maanden later vloog ik naar San Bernardino om verslag te doen van de slachtpartij die twee moslim-extremisten aanrichtten op een personeelsfeestje, waar 14 doden vielen.
In juni 2016 was ik in Orlando waar Omar Mateen 49 bezoekers van een homoclub vermoordde. Dat ging toen de boeken in als de dodelijkste mass shooting uit de recente Amerikaanse geschiedenis. Een jaar later werd dat record alweer gebroken door Stephen Paddock die in Las Vegas 58 mensen doodschoot. We gissen nog steeds naar zijn motieven. Een maand later volgde de schietpartij in een kerk in Texas: 26 doden. Vorige week: 17 doden bij een schietpartij in een school in Parkland, Florida.
De achtergrond van de daders is verschillend, maar er zijn twee constanten bij al die bloedbaden: het politieke debat en het wapen dat de daders gebruiken (een semi-automatisch AR15-geweer; alleen Charleston was een uitzondering). Democraten willen aanvalswapens zoals de AR15 verbieden en roepen om strengere wapenwetten. Republikeinen vinden het te vroeg om te praten over de oorzaken van vuurwapengeweld en schuiven het debat voor zich uit in de hoop dat er verder niets verandert.
Maken we nu een keerpunt mee? Het is misschien nog te vroeg om van een doorbraakmoment te spreken, maar de nasleep van de schietpartij in Parkland verschilde op wezenlijke punten van de vorige bloedbaden. Allereerst blijft de media-aandacht ferm gericht op Florida. Na de schietpartij in Las Vegas ging het na een paar dagen alweer over iets heel anders, maar zo niet in Florida. Dat was ook terug te lezen in de statistiek die Google begin deze week publiceerde. Meteen na de schietpartij was er een piek als het gaat om het aantal Amerikanen dat de zoekterm 'gun control' intikt. Dat niveau bleef ook in de dagen erna hoog.
Dat komt grotendeels door de medescholieren en ouders van de slachtoffers in Parkland. Deze wanhopige noodkreet van een moeder op CNN greep iedereen bij de strot.
De emotionele toespraak van de scholiere Emma Gonzalez ging viral. Zij haalde uit naar de wapenlobby, het Congres en president Trump. Miljoenen Amerikanen keken naar haar speech.
Het blijft niet bij deze wanhoopskreten. Scholieren organiseren verschillende acties. Op 14 maart is er een landelijke 'walk-out' waarbij scholieren in het hele land demonstratief de klaslokalen uitlopen en na zeventien minuten (één minuut voor elk dodelijk slachtoffer in Parkland) weer terugkeren. Op 24 maart is er een grote mars in Washington DC gepland.
Wapenbezitters vernietigen onder de hashtag #OneLess hun semi-automatische geweren. Dat gebeurt na een video van wapenliefhebber Scott Pappalardo, die zijn wapen in stukken zaagt:
Trump zegt te luisteren naar de scholieren. Hij overweegt onder meer strengere background checks, de verhoging van de minimumleeftijd voor de aanschaf van semi-automatische wapens en een verbod tegen zogeheten 'bump stocks' in te stellen. Bump stocks zijn opzetstukjes die je semi-automatisch geweer in feite veranderen in een volautomatisch wapen. Stephen Paddock, de schutter in Las Vegas, maakte gebruik van dit hulpmiddel. Let wel: ook toen beloofden Trump en Republikeinen in het Congres een verbod in te stellen tegen bump stocks, maar er kwam uiteindelijk niets van terecht.
Het geeft aan hoe taai het vuurwapendebat is in Amerika. De trend van de afgelopen twintig jaar wijst onmiskenbaar één kant uit: federale wapenwetten zijn steeds soepeler geworden. Ook Trump leverde een bijdrage aan die ontwikkeling. Een van zijn eerste daden als president was het schrappen van een wet die het juist moeilijker moest maken voor mensen met een psychische stoornis om een vuurwapen aan te schaffen.
Een ruime meerderheid van de Amerikanen is voorstander van strengere wapenwetten, zo blijkt uit recente peilingen. Maar hoe dat precies moet gebeuren, daarover bestaat minder eensgezindheid. De een wil verder gaan dan de ander. Wapenbezit blijft heilig voor de meerderheid van de Amerikanen. Zo blijkt ook dat er na jaren van groeiend verzet tegen een verbod op aanvalswapens als de AR15 een daling is ingezet: minder mensen zijn tegen een verbod.
De oproep van de scholieren om de wapenwetten aan te scherpen raakt een gevoelige snaar bij veel Amerikanen. Maar het is een snoeihard gevecht. Een overgrote meerderheid van het parlement in Florida stemde dinsdag tegen een AR15-verbod, terwijl huilende scholieren en ouders uit Parkland toekeken (dezelfde dag bestempelde het parlement pornografie wel als een gezondheidsrisico).
Rechtse websites probeerden de kritische scholieren kapot te maken door ze af te schilderen als onderdeel van een links complot tegen Trump. Dat klinkt absurd, maar sommige Republikeinen namen deze onzin gretig over. Volgens een assistent van een parlementslid in Florida was er bewijs dat de scholieren "acteurs" waren (de assistent is inmiddels ontslagen).
En dan hebben we nog natuurlijk de National Rifle Association (NRA), de machtige wapenlobby. Over de NRA bestaan veel misconcepties. Veel Amerikanen denken dat de wapenlobby de politiek in haar zak heeft vanwege de donaties. Het klopt dat de wapenlobby miljoenen geeft aan politici, maar de donaties zijn niet uitzonderlijk. Tal van andere sectoren geven meer geld dan de NRA. De macht zit ook niet in het ledenaantal van de NRA (vijf miljoen). Er zijn Amerikaanse organisaties met veel meer leden.
Kijk naar dit filmpje van John Oliver. Hij legt op komische en tegelijkertijd treffende wijze uit waarom de NRA zo effectief is.
Twee elementen maken de NRA zo invloedrijk. Allereerst hebben ze een simpele missie: zeg 'nee' tegen elke beperking van de wapenwetten. Verder hebben ze een toegewijde aanhang die bijzonder actief is. Als een Congrescommissie of een gemeenteraadsvergadering praat over nieuwe regels voor vuurwapens, reken er maar op dat NRA-leden aanwezig zijn.
Je ziet vaak dat na een grote schietpartij politici onder zware druk komen te staan. Amerikaanse kiezers bellen boos met hun Congresleden om verandering te eisen. Maar NRA-leden belden al twee weken vóór de schietpartij met hun Congresleden en twee weken ná de schietpartij bellen ze nog steeds met hun Congresleden. Als de voorstanders van strengere wapenwetten iets willen bereiken, moeten ze hetzelfde doen als de tegenpartij: een permanente, niet-aflatende campagne voeren.