Taser voor politie: martelwerktuig of goed alternatief voor vuurwapen?

• Annebelle de Bruijn

  redacteur Online

Volgens de één is het een martelinstrument, volgens de ander een handig extra hulpmiddel voor de politie. Die overweegt zelfs om het wapen op te nemen in de standaarduitrusting van agenten. Het gebruik van tasers is echter omstreden. Vooral verwarde personen en mensen onder invloed van alcohol en drugs zijn kwetsbaar volgens onderzoekers.

De politie zette het afgelopen jaar ruim 300 keer een stroomstootwapen in. In de meeste gevallen bleef het bij dreigen met de taser, blijkt uit cijfers van de politie.

Tot eind 2016 droegen in Nederland alleen arrestatieteams tasers, maar bij wijze van proef kregen begin vorig jaar ook agenten op straat het wapen. De ruim 300 politieagenten die hebben meegedaan het experiment mogen de taser tot eind dit jaar gebruiken.

Doodsoorzaak

Volgens de politie biedt het wapen vooral uitkomst bij verwarde personen. "Het gaat dan bijvoorbeeld om situaties waarin politiemensen worden geconfronteerd met agressie van mensen die door overmatig drank- of drugsgebruik ongevoelig zijn voor de wapenstok of pepperspray of om verwarde personen die een gevaar vormen voor zichzelf of hun omgeving", zei politiewoordvoerder Willem Woelders vorig jaar.

Dat is opvallend, want juist voor die groepen zijn tasers mogelijk gevaarlijk. Wetenschappers zijn het onderling oneens over de gezondheidsrisico's van stroomstootwapens, maar komen wel overeen dat de wapens gevaarlijker zijn voor mensen die onder invloed zijn van drank of drugs en mensen met gezondheidsproblemen zoals hartaandoeningen, longproblemen of hoge bloeddruk. Neuroloog Selma Tromp zei eerder tegen de NOS dat de prikkels die tasers naar hersenen sturen vooral riskant kunnen zijn voor mensen die "kwetsbaarder zijn qua brein, bijvoorbeeld door drugsgebruik."

Persbureau Reuters nam in de Verenigde Staten onlangs 712 autopsierapporten onder de loep van mensen die stierven kort nadat zij waren getaserd. In 153 gevallen werd het stroomstootwapen genoemd als doodsoorzaak of een bijdragende factor. De andere verslagen noemden een combinatie van hart- en medische aandoeningen, drugsgebruik en verschillende vormen van trauma als doodsoorzaak.

Bijsluiter

Sinds 2013 zijn volgens de bijsluiter van het wapen onder meer "personen onder invloed van drugs, astmapatiënten, ouderen en mensen met hartproblemen" extra kwetsbaar voor de stroomstoten. Axon, het bedrijf dat de taser produceert, raadt in de VS agenten bovendien af om mensen te taseren die "extreme onrust" of "bizar gedrag" vertonen.

Volgens onderzoek van Stanford University worden juist mensen onder invloed van alcohol of drugs of personen die kampen met psychische problemen het vaakst blootgesteld aan stroomstootwapens. Mede om die reden heeft mensenrechtenorganisatie Amnesty International herhaaldelijk geprotesteerd tegen taseren.

Stroomstootwapens worden behalve in de Verenigde Staten ook gebruikt in Australië, Nieuw-Zeeland en het Verenigd-Koninkrijk. Axon won daar aan populariteit door in marketingcampagnes één enkel punt uit te lichten: in plaats van hun toevlucht te nemen tot dodelijke vuurwapens of fysieke confrontaties, konden agenten een stroomstoot toedienen.

Ook volgens de Nederlandse politie is dit de charme van de elektronische wapens. Ze moeten hier het gat opvullen tussen de politiehond en het vuurwapen aan de ene kant en de wapenstok en pepperspray aan de andere kant. "De ervaring van een schok van 50.000 volt is buitengewoon vervelend, maar je moet ook kijken naar onze alternatieven. De gevolgen kunnen voor een verdachte vele malen groter zijn als we een politiehond of vuurwapen moeten inzetten", zegt Woelders.

Lazy cop syndrome

Het idee dat agenten minder vaak kogels of fysiek geweld gebruiken, levert volgens de studie van Stanford University ongeveer evenveel wetenschappelijk bewijs voor als tegen op. Andere onderzoekers wijzen op het lazy cop syndrome, waarbij de drempel voor agenten om naar hun stroomstootwapen te grijpen wel erg laag ligt. In plaats van het vervangen van een vuurwapen, wordt de taser dan ingezet bij minder ernstige situaties.

Woelders denkt dat agenten niet zomaar naar hun elektronische wapen grijpen. "Als je een taser hebt ingezet moet je net als met andere wapens rapporteren waarom je het wapen hebt gebruikt en hoe. Daar komt een professioneel oordeel over. Als het niet proportioneel blijkt, dan krijg je dat te horen."

Later dit jaar komt de politie met een advies of het stroomstootwapen aan de standaard-wapenuitrusting moet worden toegevoegd.