Ook in Nederland dieseldamp-experimenten op mensen

• Mitchell van de Klundert

  redacteur Online

Ook in Nederland werden proeven gedaan met uitlaatgassen op mensen, net als in Duitsland. Dat zegt een van de onderzoekers die de experimenten uitvoerden tegen de NOS.

De experimenten met dieseldamp op mensen vonden plaats tussen 2006 en 2012. Meerdere keren was dat bij het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en vaak met medewerking van de Zuyd Hogeschool in Heerlen.

"Ik heb ze zelf ook gedaan voor het RIVM. Soms met muizen of ratten en ja, ook soms met mensen", zegt Paul Borm, hoogleraar toxicologie, tot 2017 verbonden aan de Zuyd Hogeschool. Hij geeft nu leiding aan een bedrijf in nanotechnologie.

Gasmasker

"We stopten twaalf mensen in een heel grote vrachtwagen, die kregen dan een uur lang een gasmasker op met omgevingslucht", zegt Borm over de onderzoeksmethode. Het onderzoek was "broodnodig", zegt hij, want er werd destijds getwijfeld aan de effecten van diesel op de hersenen en niet zozeer aan het effect op de longen.

In een onderzoek van Borm dat in 2012 (onder andere op de website van het RIVM) werd gepubliceerd, is te lezen hoe "10 mannen en 2 vrouwen met een leeftijd van tussen de 19 en 26 zijn gerekruteerd aan de Zuyd Hogeschool in Heerlen". Ze gaven hun toestemming aan het onderzoek en zeggen te begrijpen wat het doel is van de studie en hebben kennisgenomen van de gevaren, staat er.

Ook de methode staat beschreven: "Iedere proefpersoon werd gedurende een uur in een transparante body-box, een stevige met multiplex hermetisch afgesloten kamer, blootgesteld aan verschillende testconcentraties, die worden toegediend door een trechter die is geplaatst voor de neus en mond van de vrijwilliger."

Alle proefpersonen bekeken dezelfde video. "Om de visuele stimulatie te standaardiseren kregen alle proefpersonen een documentaire over het oceaanleven te zien."

Borm ziet geen ethische problemen met uitlaatgasproeven op mensen. "Zo'n onderzoek moest altijd eerst door een medisch-ethische commissie. Die stelde bijvoorbeeld vragen over de hoeveelheid uitlaatgas die mensen binnenkregen. Ik zei dan: 'Ja, dit is wat mensen ook inhaleren als ze buiten lopen'. Mensen met hart- en vaatziekten werden uitgesloten en proefpersonen moesten toestemming geven. Het is allemaal net zo streng als bij het testen van medicijnen."

Het onderzoek zette destijds nogal wat in gang, zegt hij. "We hebben laten zien dat door de uitlaatgassen de informatieverwerking in de hersenen wordt beïnvloed. Dat was niet persé een nadelige invloed, maar wel een output van informatie die je soms ook voorafgaand aan een burn-out ziet."

"Ons onderzoek was niet gesponsord door de auto-industrie", zegt hij.

Daarmee doelt Borm op de onthulling van de Stuttgarter Zeitung en de Süddeutsche Zeitung. Daar blijkt Borm ook bij betrokken.

De Duitse kranten maakten gisteren een rapport openbaar van de Europese Onderzoeksvereniging voor Milieu en Gezondheid in de Transportsector (EUGT). Daarin staat dat de Duitse organisatie in 2014 een onderzoek financierde (met geld van Volkswagen, Daimler en BMW) waarbij uitlaatgasproeven werden gedaan op 25 gezonde mensen in Duitsland.

Adviesraad

In het EUGT-rapport staat dat het experiment is uitgevoerd na een aanbeveling van de onderzoeksadviesraad - en in die adviesraad zat ook hoogleraar Borm.

Hij was zeker tussen 2012 en 2015 lid, maar kan zich het precieze tijdsbestek niet meer helemaal herinneren. Ook de aanbeveling over het Duitse onderzoek kan hij zich niet meer exact voor de geest halen. Wel zegt hij als lid van de adviesraad nooit direct betrokken te zijn geweest bij een onderzoek. "Wij keurden geen onderzoek goed, zo'n medische-ethische goedkeuring komt van het onderzoeksinstituut."

Wel zegt Borm dat zijn lidmaatschap van de adviesraad goed uitkwam: "Ik had dit soort onderzoek eerder gedaan, dat maakte mijn deelname zeer waardevol."

De hoogleraar blijft erbij dat er niets onethisch is aan het doen van uitlaatgasproeven op mensen. Die proeven zijn "schering en inslag".

Reactie van RIVM

In een reactie zegt Flemming Cassee van het RIVM dat er inderdaad verschillende studies zijn uitgevoerd waarbij mensen uitlaatgassen kregen toegediend. "We doen het nu nog, maar dan in Schotland onder supervisie van het RIVM."

"Ons onderzoek is openbaar, we publiceren alles. Bovendien hebben de proefpersonen nooit schadelijke hoeveelheden toegediend gekregen, alles wordt ethisch getoetst", zegt hij.

De onderzoeksresultaten zijn nooit actief naar de pers gestuurd. "Maar we gaan ook niet voor alles een persbericht sturen."