Terug naar de basis: hoe Facebook gebruikers wil terugwinnen
In 2011 is het zover: Facebook is in Nederland groter dan Hyves. Het Amerikaanse socialemedianetwerk heeft in een paar jaar tijd de oer-Hollandse concurrent van de troon gestoten. Mensen maken er volop gebruik van, het is dé nieuwe manier om met de wereld te communiceren. Nu, zeven jaar later, is dat behoorlijk veranderd.
Het is dan ook de reden dat topman Mark Zuckerberg vannacht een bericht op zijn eigen Facebookpagina plaatste: het nieuwsoverzicht, het belangrijkste onderdeel van de site, gaat op de schop. Berichten van familie en vrienden worden belangrijker en die van nieuwsorganisaties en bedrijven komen verder onderin te staan. Daarnaast legt Facebook sterk de nadruk op interactie: berichten waar veel reacties op komen, scoren beter op de site.
"Dat zat er al langer aan te komen", zegt Mark Deuze, professor Mediastudies aan de Universiteit van Amsterdam. "Het afgelopen jaar hebben ze al verschillende experimenten gedaan."
Daarbij denkt Deuze dat Facebook oprecht hoopt dat het platform hierdoor beter wordt. "Aan de ene kant is Facebook een keihard commercieel bedrijf, maar aan de andere kant geloven ze ook echt dat ze iets goeds willen doen voor de wereld." Maar of de nieuwe strategie ook geloofwaardig is, durft hij niet te zeggen.
Interactie en Snapchat
Facebook worstelt al een behoorlijke tijd met zichzelf. Het aantal gebruikers op het platform groeit al jaren als kool, evenals de advertentie-inkomsten. Maar dat heeft ook een nadeel: gebruikers worden ouder. Het is voor jongeren en studenten niet meer zo leuk om op Facebook actief te zijn als ouders meekijken. Daarnaast wordt er steeds vaker gebruikgemaakt van andere diensten, zoals WhatsApp en Instagram. Die Facebook om die reden respectievelijk in 2014 en 2012 besluit te kopen.
Daarnaast is er een nieuwe speler op de markt gekomen: Snapchat. Zuckerberg ziet er, net als bij Instagram en WhatsApp, een gevaar voor de eigen toekomst in en probeert het te kopen. Dat mislukt en Snapchat groeit door. Dus Facebook gooit het over een andere boeg en gaat de app kopiëren. De stories-functie van het gele spookje (het logo van Snapchat) waarbij berichten na 24 uur verdwijnen, wordt gekopieerd naar Instagram, WhatsApp en Facebook zelf.
Vooral bij Instagram slaat dit aan, zodanig zelfs dat het daar nu populairder is dan op Snapchat zelf. Op Facebook doet het weinig, waarop het bedrijf besluit een knop in te bouwen zodat gebruikers direct op meerdere platforms een verhaal kunnen plaatsen. Ondertussen wordt Facebook steeds meer de plek voor nieuwsorganisaties (waar Facebook overigens zelf ook hard aan meewerkt) en viral video’s.
Wat daarnaast een steeds belangrijkere rol speelt, is de maatschappelijke druk. Facebook ligt, samen met Google en Twitter, onder vuur om wat er op het platform gebeurt. Bedrijven moeten in 2017 voor het Amerikaanse Congres verschijnen om uitleg te geven. Dat gaat vooral over hoe Russische trollen, nepaccounts die onrust willen stoken, proberen om gebruikers te beïnvloeden rond de Amerikaanse presidentsverkiezingen.
Aanstaande woensdag moet Facebook, samen met Google en Twitter, weer voor het Amerikaanse Congres verschijnen. Dit keer vanwege extremistische content. De timing is volgens Deuze niet toevallig. "Facebook wil een signaal afgeven naar de politiek dat ze echt wel iets doen."
Dat signaal is tweeledig: aan de ene kant zegt het bedrijf hiermee 'we nemen jullie serieus' en aan de andere kant willen ze ook laten merken dat extra wetgeving niet nodig is. Want dat is iets waar Facebook, net als Google en Twitter, voor vreest. Die wetgeving zal ze minder bewegingsvrijheid geven.
Ik denk dat het zijn waarde over 4 of 5 jaar wel behoorlijk heeft verloren.
Is het dan een wanhoopspoging, de vernieuwing van het nieuwsoverzicht? Je zou het kunnen denken, gezien alle problemen. Tegelijkertijd, constateert Deuze, gaat het daarvoor in feite te goed met het platform. Want het groeit nog altijd, niet zo lang geleden passeert het de grens van 2 miljard maandelijks actieve gebruikers. Ook verdient Facebook nog miljarden met advertentie-inkomsten.
Tegelijkertijd denkt ook Deuze dat het platform langzamerhand minder belangrijk gaat worden. "Ik denk dat het zijn waarde over 4 of 5 jaar wel behoorlijk heeft verloren." Daar komen ook weer de strategische zetten van Zuckerberg van pas. Want waar Facebook verliest, wint Instagram. En zo is de kans best groot dat we nog de komende jaren vooral gebruikmaken van Facebook, al wordt dat misschien in mindere mate de blauwe app.
Betalen om gezien te worden
Maar dat is pas over een paar jaar. Wat gebeurt er in de tussentijd? Deuze denkt dat het tijd is voor reflectie bij nieuwsorganisaties en bedrijven die nu gebruikmaken van Facebook. Het lastige is wel dat we nog niet zo goed weten wat de precieze gevolgen zijn voor media die op Facebook zitten. Het kan voor bedrijven betekenen dat ze vaker moeten betalen om op Facebook zichtbaar te zijn.
Volgens Deuze werkt het straks beter om veel energie te steken in een paar goede verhalen, in plaats van alles vanuit de website klakkeloos door te plaatsen. Dat geldt voor zowel artikelen als video's. "Ik zie heel vaak dat media zonder al te veel nadenken dingen gewoon doorplaatsen."
Wat het voor de rest voor gebruikers betekent? The New York Times vraagt zich af of dit de problemen waar Facebook mee te maken heeft, de filterbubbel en nepnieuws bijvoorbeeld, echt oplost. "Als een vriend of bekende een link deelt naar een nepnieuwsbericht waar veel op wordt gereageerd, wordt het nog altijd prominent getoond."
