Nederland helemaal van het gas af, hoe haalbaar is dat?

Door de hevige aardbeving van gisteren in Groningen is de discussie over het gasgebruik in Nederland weer opgelaaid. Moeten we als land niet van het gas af? Het kabinet vindt van wel, maar dat gaat niet makkelijk worden. En het is ook niet zonder risico's.

Dankzij het aardgas kon je vanochtend warm douchen, een eitje koken en stond de verwarming aan. Bijna alle Nederlandse huizen zijn aangesloten op aardgas dat afkomstig is uit Slochteren.

"Ja, het is een enorme opgave om helemaal van het gas af te gaan. Aardgas zit in de haarvaten van onze samenleving", zegt Heleen Ekker, redacteur klimaat en energie bij de NOS. "Ook al denken we daar niet zoveel aan."

Het kabinet wil in de toekomst in ieder geval nieuwbouwhuizen niet meer op aardgas aansluiten. In de praktijk lukt dat nog niet erg. "Vorig jaar is er geïnventariseerd en bleek dat twee derde van alle nieuwbouwhuizen gewoon op gas wordt aangesloten", vertelt Ekker. "En die leidingen worden daar voor de komende veertig jaar neergelegd."

Dan hebben we het nog niet eens over de bestaande bouw die van het gas af moet. Netbeheerder Stedin heeft uitgerekend dat als we in 2050 volledig van het gas af willen, er 17.000 tot 18.000 huishoudens per maand moeten stoppen met het gebruiken van aardgas. "Per direct", benadrukt Ekker. "Dat is een gigantische opgave volgens Stedin, maar wel haalbaar."

Er zijn alternatieven. Zoals huizen aansluiten op een warmtenet. De restwarmte van de industrie (zoals in Rotterdam) of geothermie, door heet water uit de bodem op te pompen, zijn daarvoor geschikt. Koken kan met een inductieplaat, er bestaan infraroodwarmtepanelen en men kan een warmtepomp thuis installeren om zelf duurzaam warmte op te wekken.

Maar, zegt Ekker, deze alternatieven zijn natuurlijk duurder dan aardgas. "Niet veel mensen zullen vrijwillig overstappen." Hoe snel de energietransitie zal gaan, is dus afhankelijk van een aantal factoren. Hoe snel gaat de technologische ontwikkeling, wat doet de rest van de wereld, wat is het beleid van de overheid en welke rol kiest het bedrijfsleven?

Verschil in gas

Voor de industrie is gas momenteel onmisbaar, maar niet het aardgas uit Groningen. Dat is zogenoemd laagcalorisch gas (G-gas) en de energiecentrales en industrie in ons land draaien op hoogcalorisch gas (H-gas). Dat laatste wordt gewonnen in kleine Nederlandse velden, maar ook geïmporteerd uit landen als Noorwegen en Rusland. Internationaal is H-gas de standaard.

Nederland zou dus best meer van dat gas uit het buitenland kunnen halen om zo eerder te stoppen met de productie in Groningen. Alleen heeft het H-gas een andere samenstelling dan het G-gas. Door in een fabriek stikstof aan dat gas toe te voegen, kan het toch worden gebruikt voor Nederlandse fornuizen en cv-installaties.

Vorig jaar maakten we onderstaande video over hoe het geïmporteerde gas moet worden verwerkt.

Energieadviseur Lucia van Geuns, The Hague Centre for Strategic Studies, stelt dat de stikstoffabrieken van groot belang zijn zolang Nederland laagcalorisch gas gebruikt. Maar aan het importeren van het H-gas, voor in de fabrieken, kleeft volgens haar een bijkomend nadeel.

"Het levert een hogere CO2-uitstoot dan het gas dat we zelf produceren, vanwege het transport." En met het klimaatakkoord van Parijs is het doel nu juist om op termijn helemaal te stoppen met fossiele brandstof. Tel daarbij op dat het riskant kan zijn om van landen als Rusland afhankelijk te zijn voor onze gastoevoer.

De minst schadelijke optie

Het is afwachten of andere landen in Europa ook snel het gebruik van gas uitbannen. "Wij denken daar in Nederland heel anders over vanwege de bevingen in Groningen", zegt Van Geuns. "Maar vanuit de wereldwijde uitstoot gezien, is gas de minst schadelijke optie. Kolen en olie zijn nog veel vervuilender." Het is daarom aannemelijk dat gas internationaal langer gebruikt wordt dan kolen, ongeacht hoe men er in Nederland over denkt.

Alle genoemde factoren maken het volledig stoppen met gas een zeer tijdrovend proces. Hoelang het precies zal duren, is koffiedik kijken. Dat het uiteindelijk zal gebeuren, is volgens veel deskundigen evident. Met het akkoord van Parijs is immers het begin van het einde voor het gebruik van fossiele energie in gang gezet.