Een rondrit door Teheran: 'Prullenbakken in brand en overal is politie'

"Er staan hier nu twee prullenbakken in brand", twitterde correspondent Thomas Erdbrink vanmiddag vanuit de Iraanse hoofdstad Teheran. "Een groep van ongeveer vijftig demonstranten roept leuzen tegen het regime en er is overal oproerpolitie."

Erdbrink reed vanmiddag door het centrum van Teheran, waar al dagen geprotesteerd wordt vanwege de slechte economische situatie waarin het land verkeert. Bij de demonstraties, die zich uitbreiden over het hele land, vielen vannacht en vandaag zeker twaalf doden. Ook een politieman zou zijn omgekomen. Honderden mensen zijn opgepakt.

Correspondent Thomas Erdbrink vertelt over de protesten in Iran en de oorzaken.

Erdbrink proefde een gespannen sfeer vanmiddag in Teheran. "Kleine groepjes demonstranten roepen leuzen en worden verjaagd door de politie. Het plein voor de universiteit staat vol met veiligheidstroepen." Het is moeilijk om dicht bij de demonstranten te komen. "Mijn chauffeur is bang dat zijn auto vernield wordt. Vanuit de winkels kijken mensen naar wat er op straat gebeurt."

Het zijn geen grootschalige protesten, zegt hij. "Maar hoewel het aantal demonstranten klein is, is de onvrede in het land heel groot. En de mensen hebben ook echt iets om over te klagen."

Hoe en waar de twaalf demonstranten vandaag zijn omgekomen, is niet helemaal duidelijk. "De staatstelevisie vertelt niet waar de protesten plaatsvinden, maar er zijn twee steden waar de afgelopen dagen ook al doden vielen. Het verhaal is dat daar de protesten doorgaan en dat er gevechten zijn geweest met de veiligheidsdiensten. Het is mogelijk dat daar die doden zijn gevallen", zei Erdbrink eerder in het NOS Radio 1 Journaal.

Sociale media als Telegram en Instagram, beide populair in Iran, zijn afgesloten door de autoriteiten. Erdbrink: "De twee apps werden door de demonstranten gebruikt om met elkaar in contact te komen en om nieuws te verspreiden. Ik hoor ook dat er gisteren een tankstation en in een andere stad een opleidingscentrum voor geestelijken in brand zijn gestoken. Het is moeilijk bevestigd te krijgen, maar wat duidelijk is, is dat de protesten bezig zijn en doorgaan."

Beelden van brandende gebouwen en uitgebrande auto's waren op de Iraanse staatstelevisie te zien:

De spanningen in Iran zijn in ieder geval niet nieuw. Erdbrink ziet al zolang hij in Iran woont, zestien jaar, grote spanningen in het streng islamitische land. "Aan de ene kant zijn er mensen die een moderner Iran willen en moe zijn van alle leefregels. Aan de andere kant staan de leiders die maar vasthouden aan hun ideologie, geen westerse invloeden willen en van de economie een potje hebben gemaakt."

De werkloosheid en onvrede in Iran zijn hoog. De nieuwe begroting van de Iraanse regering maakt dat er niet beter op, zegt Erdbrink. "Daarin was geen geld meer voor bepaalde subsidies voor gewone mensen, maar nog wel voor opleidingscentra voor geestelijken en voor de Revolutionaire Garde (elite-eenheid van het leger, red). Daar zijn veel mensen boos over en dat is misschien een reden waardoor donderdag in de stad Mashhad de vlam in pan sloeg en zich heeft verspreid door het hele land."

De grote vraag: is dit het begin van een revolutie of is het allemaal snel weer voorbij? Erdbrink weet het niet zeker. "De demonstranten hebben geen leider en geen duidelijk doel, dus het is een soort woede die zich meester heeft gemaakt van de mensen hier. Die woede is op een gegeven moment voorbij en dan probeer je weer over te gaan tot de orde van de dag. Maar de samenleving en het leiderschap staan op gespannen voet met elkaar en dat blijft zo."

"President Rohani zei laatst al dat hij gaat kijken of de economie verbeterd kan worden. Ook zei hij dat mensen recht hebben op demonstraties maar geen vernielingen mogen plegen. Een economie verander je niet zomaar, om de strenge leefregels aan te passen moeten de geestelijken ook eens een beetje ruimte gaan maken. Deze onvrede zat al heel lang in het vat en komt nu naar boven."

De staatstelevisie liet zaterdag zien dat er protesten plaatsvonden in het land. Tot dan toe werd erover gezwegen. Volgens de BBC heeft de Iraanse Revolutionaire Garde gedreigd om "met harde hand" in te grijpen als het verzet doorgaat.

"Dat de autoriteiten absoluut geen lieverdjes zijn, hebben we in 2009 gezien", zegt Erdbrink. De demonstraties werden toen keihard neergeslagen. De oppositieleiders van toen staan nog altijd onder huisarrest.