May opgelucht na brexit-akkoord, maar thuis wacht nog een hels karwei
De opluchting in Downing Street is bijna voelbaar. Na een slopende week is het premier May toch gelukt om een doorbraak te forceren in de brexit-onderhandelingen. Hoe anders was het beeld maandagavond, toen May door haar Noord-Ierse gedoogpartner DUP werd teruggefloten en ze met lege handen terugkeerde uit Brussel. Een pijnlijke vertoning.
May had de deal van vandaag heel hard nodig. De premier stond onder gigantische druk, met name uit haar eigen Conservatieve Partij. Ze moest nu wel met een akkoord thuiskomen, anders had het zo maar het einde van haar premierschap kunnen betekenen.
Water bij de wijn
Maar in de deal van vandaag valt wel op dat de Britten flink wat water bij de wijn hebben moeten doen. De uiteindelijke scheidingsrekening loopt vermoedelijk op tot boven de 40 miljard euro, veel meer dan veel van haar brexit-gezinde partijgenoten willen betalen. En ook het Europese Hof van Justitie houdt nog zeker acht jaar na de brexit toezicht op de rechten van EU-burgers in Groot-Brittannië; eveneens iets waar veel brexiteers niet aan moesten denken.
En dan was er nog het meest heikele punt, de grens tussen Ierland en Noord-Ierland. De DUP wilde per se dat Noord-Ierland geen aparte status zou krijgen na de brexit, iets wat May daarom uit de definitieve tekst heeft laten verwijderen. De pro-Britse en protestantse DUP wil dat Noord-Ierland hoe dan ook in het Verenigd Koninkrijk blijft en is bang dat een aparte status op termijn kan betekenen dat Ierland de noordelijke buur inlijft. Hun grootste nachtmerrie.
Tegelijk heeft May Ierland en de EU gegarandeerd dat de grens hoe dan ook openblijft, zonder dat in de deal precies is uitgelegd hoe ze dat dan voor elkaar denkt te krijgen. Daarmee is dat hete hangijzer nog niet opgelost en onderdeel geworden van het tweede deel van de brexit-gesprekken, over de toekomstige handelsrelatie.
Premier May heeft zich laten vernederen in Brussel.
Opvallend is dat haar kritische brexit-vleugel in de Conservatieve partij zich tot nu toe positief uitlaat over dit akkoord. Uitgesproken brexit-ministers als Boris Johnson feliciteerden de premier met dit resultaat. Ook minister Michael Gove, een ander belangrijk gezicht van de brexit-campagne, verdedigde in interviews het behaalde resultaat. Iemand die minder 'amused' was, was de andere grote roerganger van de brexit, oud-Ukip-leider Nigel Farage. Hij zei dat May zich in Brussel "heeft laten vernederen".
Maar daarmee lijkt het er voorlopig op dat Mays partij dit compromis gaat slikken. Ook de Conservatieven zullen zich realiseren dat een doorbraak echt nodig was om überhaupt de brexit-onderhandelingen tot een goed einde te brengen. En daarnaast heeft de partij geen baat bij een regeringscrisis. Mocht May ten val komen, dan zou dat tot nieuwe verkiezingen kunnen leiden en wellicht zelfs tot een Labour-regering. Dan hebben de Conservatieve 'brexiteers' helemaal niets meer te zeggen over hoe de brexit eruit komt te zien.
Willen de Britten zo min mogelijk EU-regels overnemen, of zoveel mogelijk toegang krijgen tot de interne markt?
Alleen is May er nog lang niet. Dit akkoord behelst pas het eerste gedeelte van deze moeizame onderhandelingen. De moeilijkste fase moet nog komen: praten over de handelsrelatie. En binnen haar regering is anderhalf jaar na het referendum nog altijd geen eensgezindheid over hoe die handelsrelatie met de EU eruit moet zien.
Willen de Britten zo min mogelijk EU-regels overnemen, met als gevolg zo min mogelijk toegang tot de interne markt maar wel weer volledige zeggenschap over de eigen grenzen? Of zullen ze toch zwichten voor het overnemen van veel EU-regels, zodat ze zoveel mogelijk toegang houden tot de interne markt, iets wat economisch de minste schade oplevert?
Die lastige discussie moet May eerst nog in Londen voeren, voordat ze er met Brussel uit kan komen. En dat allemaal in minder dan een jaar tijd. Want eind 2018 moet brexit uit zijn onderhandeld, zo schrijft het proces voor, als de Britten op 29 maart 2019 met een deal de EU willen verlaten. Een enorme uitdaging.
