Inkijkje in vermogen Oranjes: het kapitaal raakt steeds meer versnipperd​

• Piet van Asseldonk

  redacteur Koninklijk Huis

Het rapport van de Commissie-Van Baalen over de vermeende geheime belastingdeal tussen de Oranjes en de staat illustreert andermaal hoe complex de fiscale regeling rond inkomen en vermogen van de koninklijke familie is. Met name geldt dat voor het vermogen, waarover sommige Oranjes wél en anderen geen erfbelasting hoeven te betalen.

Het Oranjevermogen wordt al jarenlang, met veel slagen om de arm, op ongeveer een miljard geschat: eerst in guldens, later in euro's. Dat zou duiden op een gestage vermogensaanwas.

Door vererving is dat vermogen sterk versnipperd geraakt. De koninginnen Wilhelmina en Juliana waren enig kind, maar sindsdien is de Oranjefamilie sterk gegroeid. Juliana kreeg vier kinderen en veertien kleinkinderen en inmiddels meer dan dertig achterkleinkinderen: allemaal erfgenamen van de Oranjemiljoenen.

De versnippering van het Oranjevermogen kan gemakkelijk leiden tot enige verwatering ervan. Behalve de koning, zijn voorganger en opvolger moeten alle leden van de koninklijke familie immers schenk- en erfbelasting betalen.

Publieke verontwaardiging

Er zijn mogelijkheden die via bepaalde constructies enigermate te omzeilen. Gespecialiseerde juristen en notarissen, estate-planners geheten, hebben daar hun beroep van gemaakt. De Oranjes moeten daar voorzichtig mee zijn, omdat publieke verontwaardiging daarover steeds op de loer ligt.

Anderzijds kan het vermogen van leden van de koninklijke familie groeien door huwelijken met vermogende partners en/of door vermogensgroei via eigen activiteiten. Geërfd startkapitaal en een 'invloedrijk' netwerk kunnen daarbij behulpzaam zijn.

Zo wist prins Bernhard junior vermogen op te bouwen door zaken in de wereld van de ict en het Amsterdamse vastgoed. Voor zover bekend zijn er niet veel Oranjes getrouwd met puissant rijke partners.

Behalve prinses Carolina de Bourbon Parma, het jongste kind van prinses Irene. Die is getrouwd met Albert Brenninkmeijer, telg uit de familie die het kledingconcern C&A bezit en volgens het zakenblad Quote met een geschat vermogen van 22 miljard euro de top-5 van de rijkste families van Nederland aanvoert.

Tegen dat vermogen steekt het Oranjevermogen, door Quote dit jaar berekend op 950 miljoen, maar pover af. Het blad geeft toe dat "het berekenen hoe rijk de Oranjes zijn een van de lastigste klusjes is".

Politiek en staatsrechtelijk is het vermogen van staatshoofd Willem-Alexander natuurlijk het meest relevant. Het staat buiten kijf dat de koning tot de rijkste Oranjes hoort.

Hij, koningin Máxima en prinses Amalia zodra ze 18 is, krijgen belastingvrije uitkeringen en onkostenvergoedingen uit de schatkist die hen in staat moeten stellen - zonder in te teren op hun vermogen - een koninklijke staat te voeren. Bovendien zijn ze vrijgesteld van schenk- en erfbelasting.

Zo kon prinses Beatrix, die volgende maand 80 wordt, recentelijk het landgoed De Horsten met "de warme in plaats van de koude hand" belastingvrij doorschuiven naar haar oudste zoon. Had ze het landgoed aan haar zoon Constantijn geschonken, dan had daar wel belasting over betaald moeten worden.

In de dode hand

Het vermogen van de koning bestaat voor een belangrijk deel ook uit "kapitaal in de dode hand". Het gaat dan vooral om kunst, antiek, serviezen en juwelen, maar ook om bijvoorbeeld de Gouden Koets.

In de woorden van de overheid betreft het "vermogensbestanddelen die functioneel zijn voor het uitoefenen van het koningschap". Die zijn veilig opgeslagen in een zevental stichtingen waarvan in de meeste gevallen de koning de bestuurder is. Ze kunnen belastingvrij van de koning overgedragen worden aan zijn opvolger.

Het idee achter de vrijstelling van erfbelasting voor het staatshoofd is dat hij zo de vermogensbestanddelen behoudt "die nodig zijn voor de uitvoering van het koningschap". Ook worden de fiscale voordelen geacht te zorgen "voor een financieel onafhankelijke positie van de koning".