'Aantal vermijdbare doden in ziekenhuizen niet verder gedaald'
In de Nederlandse ziekenhuizen zijn in een jaar tijd naar schatting 1035 patiënten overleden doordat er iets in het ziekenhuis fout ging, dat waarschijnlijk voorkomen had kunnen worden. Dat zijn 67 meer mensen dan in de tijdsperiode daarvoor. Daarmee is een daling van de 'vermijdbare sterfte' gestopt.
Onderzoeksinstituten NIVEL en EMGO+ adviseren ziekenhuizen om extra inspanningen te doen voor het verbeteren van patiëntveiligheid. Vooral het stellen van diagnoses, het toepassen van medische technologie en de zorg na een operatie verdienen meer aandacht.
Technische fouten
In de dossiers van de overleden patiënten valt op dat het relatief vaak fout gaat in behandelingen waar technische vaardigheden van belang zijn. Het gaat dan bijvoorbeeld om operaties waarbij artsen via een beeldscherm zien wat ze doen, of bij het inbrengen van protheses en implantaten. Daarbij bestaan risico's zoals het perforeren van weefsel, of het krijgen van levensgevaarlijke infecties.
Deze Monitor Zorggerelateerde Schade (.pdf) van het NIVEL en EMGO+ instituut gaat over de periode april 2015 tot en met maart 2016. Het is de derde keer dat het onderzoek is uitgevoerd. In totaal zijn 2846 patiëntendossiers uit negentien willekeurig geselecteerde ziekenhuizen bekeken. Omdat er vervolgens een extrapolatie van de uitkomsten heeft plaatsgevonden, betreft het getal van 1035 een reële schatting.
Het gaat om zaken die we waarschijnlijk hadden kunnen voorkomen. En dan is ieder sterfgeval er uiteraard een te veel.
Bij de eerste meting in 2008 telden de onderzoeksinstituten 1960 potentieel vermijdbare doden. Ten opzichte van die eerste meting was het aantal sterfgevallen bij de tweede meting (over de periode april 2011 tot en met maart 2012) spectaculair gedaald naar 968. Nu zijn er dus meer doden, maar die stijging is in wetenschappelijke termen 'niet significant', wat betekent dat toeval ook een rol kan hebben gespeeld.
Toch geeft de toename een belangrijk signaal, zeggen de onderzoekers. "Het gaat om zaken die we waarschijnlijk hadden kunnen voorkomen. En dan is ieder sterfgeval er uiteraard een te veel", zegt Cordula Wagner van het NIVEL.
Voormalig minister Edith Schippers beloofde de Tweede Kamer in 2015 dat zij en de ziekenhuizen het aantal vermijdbare sterftes verder zouden terugdringen. Ze gaf de onderzoekers de opdracht om opnieuw te onderzoeken of dat was gelukt.
Complexe patiënten
Opvallend is dat met name academische ziekenhuizen meer potentieel vermijdbare sterftes tellen ten opzichte van de vorige meting. In die categorie ziekenhuizen is de stijging wel significant. In het verleden hadden juist zij minder sterfgevallen die vermijdbaar waren dan andere ziekenhuizen.
Volgens Wagner komt de toename onder meer doordat academische ziekenhuizen meer complexe patiënten krijgen. Die patiënten hebben intensievere monitoring nodig, zodat complicaties snel gezien en behandeld worden. Tegelijkertijd specialiseren artsen en ziekenhuizen zich meer, waardoor er bij patiënten met meerdere problemen ook snel meer mensen betrokken zijn. Dat vraagt extra inspanning op samenwerking en communicatie van verschillende zorgverleners, en daar gaat het dan mis.
Omdat het relatief vaak fout gaat in behandelingen waar technische vaardigheden van belang zijn, moet er volgens Wagner blijvend aandacht zijn voor die specifieke vaardigheden en de ervaring die deze werkzaamheden van artsen vragen: "Techniek wordt belangrijker in de zorg, maar het roept ook vragen op over welke ervaring dan nodig is bij technisch ingewikkelder ingrijpen." Verbetermogelijkheden liggen verder op het gebied van de diagnostiek en medicatieveiligheid, zoals het gebruik van antistollingsmiddelen en hoog-risico medicatie.
Wagner zegt dat ziekenhuizen in theorie beter hadden kunnen scoren op patiëntveiligheid, omdat er diverse goede voorbeelden zijn over hoe zorgprocessen verbeterd kunnen worden. In de vorige meting scoorden ziekenhuizen beter door het toepassen van betere checklisten en protocollen. Om het aantal potentieel vermijdbare sterfgevallen in de toekomst terug te dringen, is ingewikkelder. Dat vraagt namelijk meer van de onderlinge cultuur, de communicatie en de samenwerking, zeggen de onderzoekers.
