'Grootste oorlogsmisdadiger in Europa na 1945' hoort morgen zijn straf

• Hans Brom

  redacteur Buitenland

De Bosnisch-Servische oud-opperbevelhebber Ratko Mladic hoort woensdag welke straf hij krijgt van het Joegoslaviëtribunaal. Tegen hem is levenslang geëist voor genocide, misdaden tegen de menselijkheid en het schenden van het oorlogsrecht. Dat gebeurde volgens de aanklagers tussen mei 1992 en eind 1995, tijdens de Joegoslavische burgeroorlog. Vijf vragen en antwoorden over Mladic:

Wie is Ratko Mladic?

Mladic is oorspronkelijk officier in het Joegoslavische Volksleger. In 1992 richten de Serviërs die in Bosnië wonen hun eigen leger op en Mladic wordt opperbevelhebber. In die functie speelt hij een hoofdrol in de burgeroorlog die tussen 1991 en 1995 in het voormalige Joegoslavië woedde.

In juli 1995, direct na de val van Srebrenica, wordt Mladic aangeklaagd door het Joegoslaviëtribunaal in Den Haag, maar gevonden wordt hij niet.

Bijna zestien jaar is hij spoorloos. Pas in mei 2011 wordt hij opgepakt in Lazarevo, een dorpje zo'n 100 kilometer ten noorden van de Servische hoofdstad Belgrado. Door zijn zwakke gezondheid en gevorderde leeftijd is hij dan nog maar een schaduw van de generaal die hij begin jaren 90 was.

Waar wordt Mladic van verdacht?

Mladic is aangeklaagd voor onder meer genocide, misdaden tegen de menselijkheid en het schenden van het oorlogsrecht. Zelf zegt hij dat hij onschuldig is. Er wordt rekening mee gehouden dat de rechter hem een levenslange celstraf oplegt.

De aanklagers hebben de afgelopen jaren geprobeerd aan te tonen dat de voormalige Bosnisch-Servische legercommandant een van de grootste oorlogsmisdadigers is in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog. Ook willen ze aantonen dat hij een van de drijvende krachten was achter de burgeroorlog die van 1992 tot 1995 in het voormalig Joegoslavië woedde. Mladic wordt ook verantwoordelijk gehouden voor de massaslachting bij Srebrenica.

Wat gebeurde er bij Srebrenica?

Srebrenica is een stadje in Oost-Bosnië en was door de Verenigde Naties aangewezen als beschermd gebied voor moslims. De Nederlandse VN-eenheid Dutchbat onder leiding van overste Karremans moest zorgen voor de veiligheid van de stad en de bewoners.

In juli 1995 wordt Srebrenica ingenomen door Bosnisch-Servische troepen onder commando van Ratko Mladic. In de dagen na de val worden vrouwen en kinderen gedeporteerd. Meer dan 8000 moslimmannen en jongens sneuvelen tijdens gevechten of worden geëxecuteerd. De slachtpartij wordt gezien als de grootste gruweldaad in Europa sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog.

Hoe kwam het in 1992 tot een burgeroorlog?

Josip Broz Tito was de man die Joegoslavië bij elkaar hield, vanaf de Tweede Wereldoorlog tot zijn dood in 1980. Begin jaren 90, tijdens het presidentschap van Slobodan Milosevic, roepen de deelrepublieken Slovenië, Kroatië, Bosnië, Servië en Macedonië de onafhankelijkheid uit.

Later volgt ook Montenegro. De ontwikkelingen monden uit in een burgeroorlog tussen Kroaten, Serviërs en de moslims in Bosnië. Het is een wrede en bloedige oorlog, waarin niets en niemand wordt ontzien. Vooral burgers zijn het slachtoffer. Volgens het Joegoslaviëtribunaal zijn er 140.000 doden gevallen.

Wat is het Joegoslaviëtribunaal?

Voluit heet het: het Internationale Strafrechttribunaal voor het voormalige Joegoslavië. Het tribunaal wordt opgericht in mei 1993, met een resolutie van de VN-Veiligheidsraad. Het krijgt als voornaamste opdracht het vervolgen van oorlogmisdaden die werden gepleegd in de Joegoslavische Burgeroorlog van begin jaren 90.

Het tribunaal is verwant aan bijvoorbeeld het Tribunaal van Neurenberg, waar kort na de Tweede Wereldoorlog kopstukken van het nazi-regime terechtstonden.

Tot een dergelijk internationale rechtbank wordt soms besloten als het onwaarschijnlijk is dat het in het land zelf tot een onafhankelijke rechtsgang zal komen. In het voormalig Joegoslavië waren - en zijn - de verhoudingen tussen de bevolkingsgroepen zo gespannen, dat de Veiligheidsraad het beter vond dat de VN de berechting van oorlogsmisdadigers zelf ter hand neemt.