Met deze coalitie op het pluche zit de koning op fluweel

• Piet van Asseldonk

  redacteur Koninklijk Huis

Hoe de vlag er na verkiezingen en kabinetsformatie voor koning Willem-Alexander bijhangt, wordt binnenkort duidelijk wanneer de begroting van de koning voor 2018 op de Kameragenda staat.

De belangrijkste criticaster van de koning in de afgelopen jaren (D66) daargelaten, bestaat het kabinet met VVD, CDA en ChristenUnie uit trouwe Oranje-aanhangers. Het ligt niet voor de hand dat een kabinet dat nationale symbolen als het Wilhelmus en De Nachtwacht koestert, zomaar gaat tornen aan de monarchie.

De eerder voor een sober en modern koningschap ijverende D66-leider Alexander Pechtold heeft daar als voorzitter van een regeringsfractie rekening mee te houden. De koning zit op fluweel.

Wimpel

Ook van de oppositie in de Tweede Kamer heeft Willem-Alexander, mits hij constitutioneel rolvast blijft en (financiële) schandaaltjes weet te voorkomen, weinig te duchten. De schriftelijke voorbereiding van de koninklijke begrotingsbehandeling duidt daarop.

De volksvertegenwoordiging zal de nationale vlag die in de vergaderzaal hangt weliswaar niet meteen van een oranje wimpel voorzien. Maar partijen met een republikeinse voorkeur missen de vereiste meerderheid om, na het weghalen van de koning uit de kabinetsformatie, verder op te rukken richting een strikt ceremonieel koningschap.

Vrijstelling

Toch zit er een addertje onder het gras. Eind deze maand verschijnt het uitgestelde rapport van een commissie die in opdracht van het kabinet archiefonderzoek doet naar een in de jaren 70 met de koninklijke familie gesloten geheime belastingdeal. Die deal zou een compensatie behelzen voor belastingen die de Oranjes toen (voor het eerst) moesten gaan betalen over hun privévermogen.

Het is denkbaar dat door dit rapport de belastingvrijstellingen die het Koninklijk Huis geniet opnieuw onderwerp van discussie worden. In het kielzog daarvan kan ook weer de discussie oplaaien over de hoogte van de koninklijke inkomens.

Tijdrovend

De zaak betreft fiscale vrijstellingen voor Willem-Alexander, Máxima, Beatrix en ook voor prinses Amalia zodra zij 18 jaar wordt. Als uitkeringsgerechtigde leden van het Koninklijk Huis hoeven zij geen inkomstenbelasting te betalen over de uitkeringen die ze uit de staatskas krijgen en ook geen belasting over de delen van hun vermogen die van belang zijn voor de uitoefening van hun functie.

Daarnaast zijn Willem-Alexander en Amalia ook vrijgesteld van successierechten, oftewel de erfbelasting. Omdat deze zogeheten "belastingvrijdom" in grondwetsartikel 40 verankerd ligt, is het voor het parlement moeilijk en tijdrovend daaraan te toren, want er is tweederdemeerderheid vereist.

Populisme

Ook al is het lastig de belastingvrijstellingen van het Koninklijk Huis te veranderen, er is wel een andere weg beschikbaar om hetzelfde doel te bereiken: een lager koninklijk inkomen. Het is voor een parlementsmeerderheid namelijk mogelijk de jaaruitkeringen aan Willem-Alexander, Máxima en Beatrix te verlagen. De hoogte daarvan is niet in de grondwet geregeld, maar in de Wet Financieel Statuut van het Koninklijk Huis.

Vorig jaar kreeg premier Rutte de Kamer aan zijn kant met zijn pleidooi de koninklijke uitkeringen te laten zoals ze zijn. D66-leider Pechtold en SP-Kamerlid Ronald van Raak sneerden toen over het zakgeld van 1,5 miljoen dat prinses Amalia krijgt zodra ze achttien wordt, maar Rutte deed dat af als populisme, omdat de hele Kamer daar in 2008 immers mee had ingestemd.

De begroting zou deze week besproken worden maar is verschoven omdat premier Rutte het rapport over de belastingdeals eerst wil afwachten.