De juridische kant van #metoo-zaak Jelle Brandt Corstius

Was het verkrachting of vrijwillige seks, vijftien jaar geleden? Het is het woord van journalist Jelle Brandt Corstius tegenover dat van tv-producent Gijs van Dam. Maar er wordt ook een juridisch traject in gang gezet. Van Dam heeft aangifte gedaan wegens smaad en laster, Brandt Corstius zegt dat er een aangifte wordt voorbereid. Drie juristen leggen uit wat een rechtszaak strafrechtelijk gezien problematisch maakt. Los van wie er gelijk heeft.

Allereerst zet de media-aandacht de zaak onder druk, zegt strafrechtadvocaat Ivonne Leenhouwers. "Dit zou je in alle rust moeten onderzoeken, maar dat is moeilijk als het zo explodeert in de media."

Doordat beide mannen op tv en in kranten hun verhaal doen, hebben lezers en kijkers al snel hun oordeel klaar over wie er schuldig of onschuldig is. Terwijl er nog helemaal niets is bewezen in de rechtszaal. "Trial by media is letterlijk wat hier gebeurt", zegt Jeroen Soeteman in het NOS Radio 1 Journaal. Hij is voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Strafrecht Advocaten (NVSA).

Bewijs?

Het grootste probleem volgens de juristen: hoe bewijs je een van de twee versies? De seksuele daad gebeurde immers achter gesloten deuren in een hotel, in 2002. Het gebruik van getuigen, die Brandt Corstius en Van Dam mogelijk spraken die avond of kort daarna, is volgens rechtspsycholoog Peter van Koppen niet zonder haken en ogen.

"Er moet wel bewijs zijn dat een getuige het bijvoorbeeld destijds van Brandt Corstius zelf gehoord heeft. En niet dat die persoon zich meldt naar aanleiding van alle publiciteit", zegt Van Koppen.

Geheugen en werkelijkheid

Ook het geheugen van de betrokkenen speelt een rol. Eerder vandaag legde neuropsycholoog Marko Jelicic al uit dat je herinneringen "absoluut" niet in overeenstemming hoeven te zijn met de werkelijke gebeurtenis. Volgens hem zijn herinneringen reconstructies die gefragmenteerd worden opgeslagen in het brein en "van die brokken of fragmenten maken we later een verhaal." Dat geldt voor daders en slachtoffers.

Van Koppen: "Het gaat niet om het hele verhaal, maar juist om de details die worden verteld. Hoe zag het er ter plekke uit? Wat gebeurde er toen? Wat hebben betrokkenen tegen elkaar gezegd?"

Strafrechtadvocaat Leenhouwers wijst op een andere valkuil. Het draait in het recht ook om wat de verdachte voor bedoeling had. "Je bent pas strafbaar als de seks tegen de zin van een ander is - en je je daarvan ook bewust bent. Je moet allerlei middelen hebben ingezet om weerstand te breken."

Al deze punten maken het een netelige kwestie in het geval van een eventuele rechtszaak. "Ik zie niet in hoe dit, als er aangifte wordt gedaan, nog tot een veroordeling zou leiden", zegt rechtspsycholoog Van Koppen.

Strafrechtadvocaat Leenhouwers vindt het schrijnend dat er twee slachtoffers lijken te zijn. "Ik heb Jelle Brandt Corstius op tv gezien en begrijp zijn emoties heel goed. Aan de andere kant: als strafrechtadvocaat heb ik er grote moeite mee als iemand zich niet mag of kan verdedigen tegen beschuldigingen die volgens hem of haar onjuist zijn."

Het gevaar van #metoo

Dat laatste punt is volgens haar een van de valkuilen van de hele metoo-discussie. Leenhouwers vindt het goed dat misbruikslachtoffers hun verhaal vertellen, maar er moet volgens haar ruimte blijven voor nuance en kritische vragen over perceptie.

Zowel Brandt Corstius als Van Dam heeft zijn eigen visie op wat er in de hotelkamer is gebeurd. De journalist trad naar buiten om naar eigen zeggen andere slachtoffers van misbruik te inspireren niet langer te zwijgen. De producent spreekt van valse beschuldigingen van verkrachting.

"Hier zijn twee mensen die in de media hun perceptie van de gebeurtenis vertellen", zegt NVSA-voorzitter Soeteman. "Dat heeft volgens mij alleen nog maar geleid tot verliezers."