Madrid heeft vrije hand, 'maar niemand weet nu hoe het verder gaat'

Er is nog veel onduidelijk over hoe het nu verder moet tussen Spanje en Catalonië, nadat het Catalaanse parlement gisteren de onafhankelijkheid had uitgeroepen. Maar één ding is wel zeker: het wordt spannend de komende dagen.

Inmiddels is bekend dat de Spaanse vice-premier Soraya Sáenz de Santamaria de taken van regiopresident Puigdemont overneemt. Alleen niemand weet nog hoe dat er in de praktijk uit gaat zien. Ook is de vraag hoe de Catalanen op die stap van Madrid gaan reageren.

De Spaanse regering stelde gisteren artikel 155 van de grondwet in werking, om zo het bestuur van Catalonië over te nemen. Maar in dat artikel staat verder niets over de vervolgstappen, zegt correspondent Edwin Winkels. "De regering mag zelf beslissen wat ze gaan doen. Komen er nu ministers uit Madrid naar Barcelona om de leiding over te nemen? Hoe gaan ze Puigdemont vertellen dat hij geen president meer is van Catalonië?"

Volgens Winkels is de ontstane situatie voor iedereen zo nieuw en onbekend, dat het vooral afwachten is wat er gaat gebeuren.

Spanje-kenner en historicus Chris van der Heijden maakt zich zorgen over wat er nu gaat gebeuren. Hij woont in Madrid en is getrouwd met een Spaanse vrouw. "Mijn vrouw en vrienden zijn woedend op de Catalanen. Soms probeer ik de situatie hier wat te nuanceren, maar daar is weinig ruimte voor."

Een paar maatregelen die worden genomen, zijn duidelijk: er komen nieuwe verkiezingen, Catalaanse bestuurders zijn ontslagen en er komt een nieuwe politiecommandant. "Dat klinkt allemaal eenvoudig, maar het wordt een onvoorstelbare chaos", denkt Van der Heijden. "Veel Catalaanse politie-agenten zijn fanatiek. Zij zullen de boel zachtjes saboteren. En over die verkiezingen: er moet wel ruimte voor zijn, misschien zeggen de mensen in Barcelona: 'dat willen we niet'. Het is dus de vraag hoe het er in de praktijk uit gaat zien."

Catalanen in verzet

Toch denkt zowel Winkels als Van der Heijden dat de Catalaanse regering zich niet openlijk zal verzetten tegen wat er gaat gebeuren. "In zijn toespraak van gisteren riep Puigdemont de Catalanen op om zich vreedzaam en rustig te gedragen, zoals ze altijd hebben gedaan. Dat lijken ook de instructies te zijn die alle Catalaanse ministers en ambtenaren hebben gekregen: ga niet in verzet", zegt Winkels.

Als de bestuurders wel in verzet gaan, kan dat volgens Winkels flinke gevolgen hebben. "Ze kunnen al aangeklaagd worden voor rebellie. En als daar ook nog eens geweld bij komt kijken, kunnen ze hoge gevangenisstraffen krijgen. Puigdemont moet dus het voorbeeld geven door, tussen een haag van bewonderaars en aanhangers, het paleis te verlaten."

Van der Heijden denkt ook dat politici zich niet zullen verzetten, maar de Catalanen zullen volgens hem niet zo snel opgeven. "Het gaat toch om een paar miljoen Catalanen die fanatiek voorstander van onafhankelijkheid zijn. Er kan zomaar een vonkje overslaan en dan kan er van alles en nog wat gebeuren. Niemand weet hoe het verder moet."

Dat een deel van de Catalanen zich wil afscheiden van Spanje, is op zich geen nieuw fenomeen. Hoe kan het dan toch dat de situatie de afgelopen maanden zo is ontspoord? "Spanje heeft zeventien autonome regio's. Maar eigenlijk is nooit goed duidelijk geworden wat zo'n autonomie inhoudt", zegt Van der Heijden. "Waar eindigt die zelfstandigheid en waar begint die? Dat heeft altijd gesudderd en het speelt al jaren in Catalonië."

Toch denkt de Spanje-kenner dat het vooral de laatste tien jaar is misgegaan. Volgens hem spelen vooral twee factoren een belangrijke rol. "De Partido Popular (de partij van premier Rajoy) probeert de autonomie zo veel mogelijk in te perken, dat is de ene kant. Aan de andere kant was er de crisis die Spanje enorm heeft geraakt. Bij Catalanen is toen het idee ontstaan dat ze minder hard door de crisis zouden zijn geraakt, wanneer ze het helemaal zelf voor het zeggen hadden gehad."

Demonstraties

Dat niet alle Catalanen voor onafhankelijkheid zijn, bleek een paar weken geleden. Toen liepen honderdduizenden mensen door Barcelona om te protesteren tegen afscheiding. Morgen wordt in Barcelona weer een grote demonstratie verwacht voor de eenheid van Spanje.

In Madrid is de verwachting dat mensen vandaag de straat op gaan om tegen de onafhankelijkheid van Catalonië te protesteren.