'Het ziet er treurig uit voor de Koerden in Irak'
De droom van een onafhankelijk Koerdistan voor de miljoenen Koerden in Irak lijkt steeds meer op een fantasie. "Dat is de cynische werkelijkheid van geopolitiek", zegt Midden-Oostenexpert Bertus Hendriks. "Het ziet er treurig voor ze uit."
De Koerdische peshmerga-militie verloor gisteren het laatste district van de noordelijke provincie Kirkuk. Het Iraakse regeringsleger heeft de olierijke provincie volledig heroverd.
Het onderstreept hoe Bagdad denkt over de stichting van een Koerdische staat in het noorden van Irak: ondenkbaar. Hoewel 92 procent van de Koerden eind september voor onafhankelijkheid stemde. Behalve de Iraakse regering, zijn ook Iran en Turkije, maar ook de VS en Europa tegen opdeling van het land. Uit vrees voor instabiliteit in de regio.
Onder familieleden merk ik dat er een soort angst is voor de toekomst.
"Het eeuwenlange streven van de Koerden naar een eigen staat, weegt niet op tegen de wens van al deze partijen", zegt Clingendael-deskundige Hendriks in het NOS Radio 1 Journaal. "Hoe treurig dat ook is in het licht van alle onderdrukking onder Saddam en andere regeringen."
Gifgas
Onder het bewind van dictator Saddam Hoessein werd de Koerdische minderheid zwaar vervolgd. In 1988 voerde de overheid een gifgasaanval uit op de Koerdische stad Halabja. Zeker 5000 inwoners kwamen om het leven.
De in Irak geboren Koerd Saya Abdullah vluchtte in de jaren 90 met zijn ouders naar Nederland. Hij zegt dat de onzekerheid binnen de gemeenschap groot is. "Onder familieleden merk ik dat er een soort angst is voor de toekomst", zegt hij aan de telefoon. "Voor wat er gaat gebeuren in de regio, maar ook voor interne conflicten."
De Koerden in Irak zijn verdeeld over hoe het verder moet. De KDP van president Barzani van de autonome regio streeft nog steeds onafhankelijkheid na. Oppositiepartij PUK was op voorhand al tegen het referendum. Het lijkt erop dat Iran druk heeft uitgeoefend op de PUK om de stellingen in Kirkuk te verlaten.
"De frustratie van de bevolking richt zich vooral op het leiderschap", zegt Abdullah. "Waarom hebben ze het referendum doorgezet terwijl we wisten dat dit zou gebeuren? Waarom hebben de strijders zich teruggetrokken?"
De peshmerga hadden Kirkuk in 2014 buitgemaakt op Islamitische Staat. Het olierijke gebied ligt buiten de grenzen van de Koerdische autonome regio. "Het was nooit geaccepteerd door Bagdad", zegt Hendriks. "Het viel al te verwachten dat de bezetting werd teruggedraaid zodra IS was verslagen."
De Koerdische milities hoopten desondanks tenminste een deel van Kirkuk te mogen houden. Ze voelden zich gesteund door de gedachte dat ze het veroverden met de steun van de Verenigde Staten. "De Koerdische strijders waren zo'n beetje de grondtroepen van de VS", zegt Clingendael-deskundige Hendriks. "Daarmee kon IS verslagen worden, omdat de VS dat niet zelf wilde doen."
Leiderschap tonen
De regering in Washington had de Koerdische leiders dringend verzocht geen onafhankelijkheidsreferendum te houden. Hendriks denkt dat Kirkuk nog steeds in Koerdische handen zou zijn als de volksraadpleging was afgeblazen. "Dan zou er nu onderhandeld worden."
De VS roept zowel Bagdad als de Koerdische leiders op dat nu alsnog te doen. Ook Saya Abdullah denkt dat de dialoog de beste oplossing is voor de Iraakse Koerden. Hij blijft voor onafhankelijkheid, maar vraagt zich hardop af: "Waarom was er geen plan voor als het zou mislukken?" Addullah hoopt dat de Koerdische bevelhebbers in de toekomst beter leiderschap tonen.
