Catalonië is rijk, maar kan het economisch op eigen benen staan?
Alleen staan we sterker, ook economisch. Het is een belangrijk argument voor veel Catalanen om zich af te scheiden van de rest van Spanje. "Espanya ens roba" zeggen ze: Spanje berooft ons.
Volledige onafhankelijkheid lijkt nog ver weg. Mocht het toch zover komen: gaan de Catalanen er dan op vooruit?
Catalonië is een geldmachine
Het klopt: Catalonië is een rijke regio. Goed voor bijna een vijfde van het bruto nationaal product van Spanje, stelt Idescat, het Catalaanse bureau voor de statistiek. Het bnp is zelfs even groot als dat van een land als Portugal. In principe groot genoeg dus om zichzelf draaiende te houden, zegt Marcel Jansen, hoogleraar economie aan de Universidad Autonóma in Madrid.
Geld verdienen de Catalanen onder meer met hun sterke industrie. Denk aan de productie van auto's (Seat) en onderdelen, en ook de chemische sector doet het goed. Het transport kan via de grote haven bij Barcelona, en de stad zorgt samen met de Costa Brava voor een flinke stroom aan toeristen.
Bovendien vormt Barcelona, met Madrid, het centrum van de modernisering van de Spaanse economie, zegt Jansen. Er zitten veel meer startups dan in de rest van het land, en het niveau van de opleidingen en universiteiten is hoog.
Eerlijker verdelen
Van dat geld dat ze in de regio verdienen, moeten ze een deel als belasting afstaan aan de nationale overheid. Een te groot deel, vinden veel Catalanen.
Volgens de Catalaanse regering ontvangen ze 16 miljard euro minder dan ze zelf moeten afstaan. Jansen: "Dat geld zouden ze naar eigen zeggen zo in hun zak kunnen steken als ze onafhankelijk worden. Dat is natuurlijk een heerlijk cijfer om te presenteren."
Overigens zijn er regio's waar het nog oneerlijker verdeeld is. Murcia en Valencia ontvangen nog minder van de staat voor het geld dat ze afdragen, blijkt uit cijfers van INE, het nationale bureau voor statistiek.
Slecht voor de handel
De werkelijkheid is een stuk complexer dan die 16 miljard euro doet vermoeden. Het is zeer de vraag hoeveel van dat geld overblijft als Catalonië daadwerkelijk op eigen benen moet staan.
Zo bestaat het risico dat de regio de directe toegang verliest tot Spanje, en tot de rest van Europa. "Een groot deel van de handelsstromen verloopt via Spanje. Als daar een grens tussen komt, zijn daar hoge kosten aan verbonden", denkt Jansen. "Al helemaal als de grenzen met de rest van Europa dicht gaan."
En hoewel de kans dat Catalonië echt onafhankelijk wordt en de grenzen dicht gaan klein is, leidt alleen al de onduidelijkheid tot kopzorgen. Zo is Seat afhankelijk van de export van auto's.
Eventuele onderhandelingen over toegang tot de Spaanse en de Europese markt kunnen eindeloos duren, denkt de econoom. "Kijk naar de brexit. Catalonië is sterker met Spanje verbonden dan het VK met de EU." Dat zal de onrust onder bedrijven versterken. De Spaanse krant El País meldt dat verschillende buitenlandse bedrijven hun investeringen inmiddels hebben opgeschort.
Geen eigen geld
De economie van Catalonië mag dan goed draaien, de lokale overheid steekt mede door de crisis diep in de schulden. Die liepen vorig jaar op tot 76,7 miljard euro, volgens cijfers van het Catalaanse bureau voor statistiek. Dat komt neer op ruim een derde van het bnp van de regio.
Belangrijk detail: twee derde van dit geld leent de lokale overheid van de Spaanse staat. Jansen: "De Catalanen gaan er vanuit dat ze dat geld niet terug hoeven te betalen als ze onafhankelijk worden."
Maar daarmee snijden ze zichzelf mogelijk fors in de vingers. Want ook het geld dat ze jarenlang voor hun pensioenen opzij hebben gezet is bij de Spaanse staat gestald. En daar kunnen ze dan hoogstwaarschijnlijk naar fluiten, vermoedt hoogleraar economie Marcel Jansen.
Dan rest Catalonië weinig anders dan geld ophalen op de markt. Maar dat zal niet meevallen. Kredietmaatschappijen hebben de regionale staat onder meer vanwege de politieke onrust 'junk status' gegeven.
Dat betekent dat partijen die geld uitlenen er rekening mee moeten houden dat ze dat geld niet terugzien. En in ruil voor dat risico dus hoge rentepercentages zullen rekenen. "Dat gaat heel snel richting Griekse tarieven", zegt Jansen, verwijzend naar de grote economische problemen in Griekenland.
Het is nu aan het Catalaanse parlement om te stemmen over de afscheiding van Spanje en het uitroepen van een eigen republiek, verwacht correspondent Rop Zoutberg.
De Spaanse premier Rajoy heeft zo'n republiek al uitgesloten. Mocht Catalonië zichzelf daadwerkelijk onafhankelijk verklaren, dan zal Madrid regiopresident Puigdemont laten arresteren, zegt Zoutberg.
Zelfstandig of niet: bedrijven zijn er niet gerust op.
