'Ongebruikelijk dat humanitaire hulp zo traag op gang komt'

Kwam de noodhulp op Sint-Maarten te laat op gang? Vijf dagen na de verwoesting door orkaan Irma, stellen we deze veelgehoorde vraag aan twee deskundigen. Zij vinden van wel en leggen uit waarom.

Natuurrampenonderzoeker Bartel van de Walle (TU Delft) stelt een ding voorop: de militairen en hulpdiensten op Sint-Maarten leveren uitstekend werk. "Maar de humanitaire hulp is wel achtergebleven bij deze ramp."

Dat is, vijf dagen nadat orkaan Irma het eiland trof, duidelijk voor Van de Walle. Hij geeft als voorbeeld de zogenoemde UNDAC-teams van de Verenigde Naties. "Die gaan altijd zo snel mogelijk naar een rampgebied om de hulp coördineren", zegt Van de Walle. "Maar het team komt pas vandaag aan op Sint-Maarten."

Communicatie cruciaal

De reden daarvoor is dat VN-hulp pas op gang komt zodra lokale autoriteiten er om vragen. En de communicatie op het eiland lag dagenlang volledig plat. "Stel je voor: je bent lid van de overheid en je kunt twee dagen lang je collega's niet bereiken. Het is dan erg lastig te coördineren wie wat doet en wie er vraagt om hulp", zegt de onderzoeker in het NOS Radio 1 Journaal.

Het onderstreept de absolute noodzaak om zo'n communicatiesysteem zo snel mogelijk weer in de lucht te krijgen. Volgens Van de Walle is dit nog altijd maar deels gelukt. "Dat is onaanvaardbaar, zelfs in deze omstandigheden", zegt hij. "Het viel te verwachten dat de zendmasten het zouden begeven."

Dagen van tevoren was duidelijk dat een orkaan van categorie vijf (met windsnelheden tot 350 kilometer per uur) over Sint-Maarten zou trekken. En toch lagen er geen reservemasten klaar, zegt ook crisismanagementdeskundige Ralph Kronieger. "Ik hoorde vrijdag dat die noodmasten nog niet eens waren verzonden vanuit Nederland."

Kronieger was destijds betrokken bij de noodhulp op Sint-Maarten na orkaan Luis in 1995. "Ik heb nog steeds contact met collega's", zegt hij aan de telefoon. "Ik krijg bijvoorbeeld berichten van een bejaardentehuis dat zonder water zit en met spoed om hulp vraagt."

Hij snapt niet dat er vooraf geen grotere voorraden aan voedsel en drinkwater zijn aangelegd. De noodhulp is volgens hem begonnen met een achterstand. Want hulpgoederen zijn vanwege de verwoestingen slecht te vervoeren over het eiland.

Alle complimenten

Des te meer respect voor de inspanningen van de Nederlandse militairen, vinden de twee deskundigen. Volgens dan de Walle was het slim van Defensie om extra eenheden paraat te hebben. Deze militairen maakten het vliegveld weer bruikbaar, leverden noodgoederen en maakten werk van de gehavende infrastructuur.

"De hulpdiensten en Defensie doen uitstekend werk en verdienen alle complimenten", zegt Kronieger. Hij vindt wel dat de autoriteiten een voorbeeld kunnen nemen aan het Franse gedeelte van het eiland. Daar werden sneller en meer militairen ingezet. "Terwijl wij dat allemaal nog democratisch moesten regelen."

Het ministerie van Binnenlandse Zaken benadrukt dat Sint-Maarten een zelfstandig land is. Het was zelf verantwoordelijk voor de voorbereidingen op orkaan Irma. "We hebben hulp geboden op verzoek van de regering van Sint-Maarten", zegt een woordvoerder. Daarnaast onderschrijft het ministerie dat de communicatie moeizaam verliep.

Verslaggever Lex Runderkamp op Curaçao vroeg minister Plasterk wat zijn reactie is op de kritiek dat de hulpverlening laat op gang is gekomen. Plasterk vond het te vroeg om daar dieper op in te gaan. "Hij probeert de focus te leggen op de enorme inzet op Sint-Maarten momenteel", zegt Runderkamp.

Van de Walle erkent dat er allerlei factoren meespelen. Van gebrekkige communicatie (door orkaanschade én de staatskundige verhoudingen) tot de grote onvoorspelbaarheid van een natuurramp als Irma. "Er zijn niet veel precedenten van deze omvang. Maar dat neemt niet weg dat het ongebruikelijk is dat humanitaire hulp zo traag op gang komt."