24 uur na 'Rotterdam': het leek een simpele optelsom, toen kwamen de feiten
Een Spaanse bestelauto met gasflessen, bestuurd door een dronken man die onhandig heen en weer rijdt in een straat op een paar honderd meter van de Maassilo, waar kort geleden een concert is afgelast vanwege terreurdreiging. En dat na een tip van de Spaanse politie en nog geen week na de aanslag in Barcelona.
Alle dikgedrukte woorden houden verband met elkaar. Dus dat móét toch wel met elkaar te maken hebben? Nee, zo bleek vandaag. Het is een bizarre samenloop van omstandigheden.
Veel mensen vinden dat moeilijk te geloven. Een greep uit de reacties op onze Facebookpagina:
- "Doofpotpolitiek"
- "Het Nederlandse klootjesvolk is weer gerustgesteld"
- "We moeten niet te goedgelovig gaan worden, toch?!"
- "We worden weer voor de gek gehouden"
- "Lik me reet met je dronken monteur ... neem je moeder maar lekker in de maling"
'Ongeloofwaardige thriller'
Het is iets wat terrorismedeskundige Jelle van Buuren wel vaker ziet: reacties die vooral voortkomen uit een onderbuikgevoel. Ja, ook hij vindt de hele situatie in Rotterdam haast een script van een ongeloofwaardige thriller. Maar uiteindelijk bleek het dus toch niets met elkaar te maken te hebben.
"Een deel van de Nederlandse bevolking is ervan overtuigd dat de autoriteiten ze voorliegen op dit gebied", zegt Van Buuren. "Het is voor hen het zoveelste bewijs dat de Nederlandse overheid de bevolking voorliegt."
Maar waar komt dat wantrouwen dan vandaan?
Je zou kunnen zeggen dat er een groeiend wantrouwen is naar de autoriteiten, zegt Jaron Harambam. Hij promoveert dit jaar op de Erasmus Universiteit op complotdenkers. Die denken dat er van alles geheim wordt gehouden. "Zij hebben daar vaak hun redenen voor, ofwel vanuit de geschiedenis ofwel vanuit hun ideologische overtuiging."
Geheimhouding komt voor, zegt Harambam. "De autoriteiten hebben vaak een reden om iets geheimzinnig te houden, maar dat creëert wel dubbelzinnige communicatie. Daardoor ontstaat het gevoel dat dingen achtergehouden worden."
Burgemeester Aboutaleb van Rotterdam vertelde gisteravond op een persconferentie over de vondst van de auto "met gasflessen" erin. Hij zei er direct bij dat de (dronken) bestuurder ook een loodgieter of lasser kon zijn die toevallig in de buurt was.
Dat geeft goed het dilemma weer waar de autoriteiten mee worstelen, zegt Van Buuren. "Als hij niets had gezegd over de gasflessen, om zo de rust te bewaren, dan was dat hoogstwaarschijnlijk toch wel uitgelekt via sociale media. Dan zou Aboutaleb 'cruciale informatie hebben verzwegen'. Je kunt het wat dat betreft nooit winnen."
Je kunt altijd toe redeneren naar de conclusie die jij paraat hebt liggen.
"Als je uitgangspunt is dat de autoriteiten liegen, dan kun je altijd een gebeurtenis zo interpreteren dat er wordt gelogen", vervolgt Van Buuren. "De ene keer zal het verwijt zijn: je zei wel héél snel dat het je wist dat het geen aanslag was. En als je wacht met reageren, is het verwijt: waarom verzwijgen jullie het? Je kunt altijd toe redeneren naar de conclusie die jij paraat hebt liggen."
Incident in Amsterdam
Je kunt de situatie in Rotterdam vergelijken met die bij station Amsterdam Centraal, toen daar in juni een auto inreed op voetgangers. Dat bleek uiteindelijk te gaan om een man die een black-out had. Er was geen aanwijzing dat het ging om een terreuraanslag, zei een woordvoerder van de politie.
"Het is een vergelijkbaar sentiment met wat er gisteren in Rotterdam is gebeurd", zegt Van Buuren. "Ik herinner me nog dat een politiewoordvoerder zei dat het wel leek alsof mensen het jammer vonden dat er geen aanslag was gebeurd. Nu hoop ik dat mensen dat niet echt letterlijk dachten, maar het zou voor hen het ultieme bewijs zijn dat 'de overheid te slap optreedt', 'zijn ogen sluit' en 'de waarheid niet vertelt'."
'Jij weet het beter'
Dat veel informatie rondom terrorisme niet wordt gedeeld met het publiek, maakt mensen gevoeliger voor samenzweringstheorieën, zegt Michiel van Elk. Hij is sociaal psycholoog aan de Universiteit van Amsterdam en gaf meerdere lezingen over toeval. "Het is soms makkelijker om te denken dat er een samenzwering achter zit dan dat mensen bronnen vertrouwen. Jij weet het beter dan de rest en neemt geen genoegen met de oppervlakkige waarheid."
Van Elk heeft een aantal redenen waarom dat zo is. Het afkalven van het vertrouwen in de instituties is iets dat volgens hem al tientallen jaren gaande is. Ook zijn er veel berichten over fraude bij organisaties en overheden die beloftes niet waarmaken. En natuurlijk: het internet. "Mensen googelen hun eigen wereldbeeld bij elkaar. Ze accepteren het beeld niet dat wordt gepresenteerd door mainstream media, omdat er toegang is tot allerlei bronnen van informatie."
Het is volgens Van Buuren helemaal geen probleem dat er wantrouwen is naar autoriteiten. Het is heel goed zelfs, zegt hij. Er zit alleen wel een groot verschil voor hem in hoe iemand daar mee omgaat. "Kun je accepteren dat iemand anders dan jij soms ook gelijk heeft? En kom je zelf met harde feiten die jouw versie ondersteunen, of blijft het puur bij suggesties, om uiteindelijk weer op je eigen conclusie uit te komen?"
Die vraag moet iedereen voor zichzelf beantwoorden.
