Comey lekte memo's naar pers om speciaal onderzoek uit te lokken

De ontslagen FBI-directeur James Comey liet een bevriende jurist memo's over zijn persoonlijke gesprekken met de Amerikaanse president Trump lekken naar de media. Comey wilde zo een onderzoek door een speciaal aanklager uitlokken, verklaarde hij tegenover de Senaatscommissie die hem vandaag hoort. Zo'n onderzoeker, oud-FBI-topman Robert Mueller, werd vorige maand inderdaad aangesteld.

De memo's zijn volgens Comey gelekt door een vriend van hem die werkt aan de rechtenfaculteit van Columbia University. Hoogleraar strafrecht Daniel Richman bevestigt dat hij de teksten naar de media heeft gelekt.

De oud-inlichtingenchef zei dat hij memo's over zijn bijeenkomsten en telefoongesprekken met Trump was gaan bijhouden omdat hij bang was dat de president leugens zou vertellen over hun gesprekken. "Daarom ben ik zeer gedetailleerd gaan bijhouden wat we hebben besproken en hoe we dat hebben gedaan", verklaarde Comey in de Amerikaanse Senaat.

Gevraagd of hij zijn documentatie heeft opgebouwd omdat hij bang was dat hij zelf ooit terecht zou staan over de inhoud van de gesprekken, antwoordde hij bevestigend. "Ik ben onder Bush en Obama nooit bang geweest dat dat zou gebeuren, maar voelde me nu genoodzaakt om memo's bij te houden over wat we bespraken."

Het Witte Huis heeft daarop gereageerd met de opmerking dat Trump geen leugenaar is.

Trump waarschuwde Comey na zijn ontslag geen informatie naar de media te lekken. Hij suggereerde toen dat hij opnames had gemaakt van hun gesprekken. Bij de hoorzitting riep Comey op die geluidsopnames publiek te maken.

"Lordy, ik hoop dat ze er zijn", zei Comey. "Mijn gevoelens zijn niet gekrenkt als er inderdaad tapes zijn van onze gesprekken. Als ze er zijn, moet hij ze vooral publiceren."

Dralen

Comey verklaarde verder dat hij vermoedde dat Trump iets van hem wilde omdat de president hem had aangehouden als FBI-directeur. Hij bevestigde dat Trump hem nooit met zoveel woorden heeft gevraagd het onderzoek naar de Russische inmenging bij de Amerikaanse verkiezingen te staken.

Dat de president in hun persoonlijke gesprekken de wens uitsprak dat er geen onderzoek naar veiligheidsadviseur Flynn liep, beschouwde hij wel als een opdracht om dat onderzoek ook te staken. "Ik was met stomheid geslagen en luisterde alleen", zei hij toen de commissie hem vroeg waarom hij Trump niet meteen liet weten dat dat niet mogelijk was.

Volgens Comey hadden topadviseurs van Trump door dat dergelijke verzoeken niet door de beugel kunnen. Dat maakte hij op uit de reactie van de minister van Justitie toen Trump hem na een bijeenkomst onder vier ogen wilde spreken. "Ik had het gevoel dat hij vond dat hij niet weg moest gaan, hij draalde." Comey vroeg de minister na afloop om hem nooit meer alleen te laten met Trump.

Donald Trump Jr. nam het tijdens Comeys verhoor op voor zijn vader. Hij snapt niet dat Comey het verschil tussen een wens en een opdracht niet begrijpt. "Ik ken mijn vader 39 jaar. Als hij je iets opdraagt, snap je precies wat hij van je wil."

Al aan het begin van de hoorzitting haalde Comey fel uit naar president Trump, die hem vorige maand ontsloeg. "Opmerkingen over wanorde bij de FBI zijn simpelweg leugens. Er is niets van waar", zei Comey over de redenen die Trump gaf voor het ontslag.

Kort na zijn ontslag verklaarde Comey nog dat de president het recht heeft om de FBI-directeur te ontslaan. Nu zegt hij dat hij kort daarna "zeer verward en bezorgd" werd over de "steeds veranderende verklaringen" van Trump over zijn ontslag.

Geen fake news

De voorzitter van de Senaatscommissie voor inlichtingen, de Republikein Burr, zei toen hij de hoorzitting opende dat hij ook Trumps kant van het verhaal wil horen. Hij zei dat de zaak de Democraten en Republikeinen sterk heeft verdeeld, maar dat hij partijpolitiek niet wil toelaten in dit onderzoek.

De Democratische vice-voorzitter van de Senaatscommissie noemt de verklaring van Comey zeer verontrustend. Hij roemde Comey om zijn professionaliteit en zei dat dit verhoor een manier is om duidelijkheid te verschaffen. "Dit is simpelweg geen fake news", zei Warner.

Loyaliteit

Gisteren werd de tekst van zijn openingsverklaring al bekend. In zeven pagina's beschrijft de voormalige inlichtingenchef zijn groeiende ongemakkelijkheid over zijn contact met Trump. Hij zal tegen de commissie verklaren dat hij het gevoel had dat Trump zijn stempel wilde drukken op het onderzoek van de inlichtingendienst naar de banden tussen Rusland en Trumps campagneteam.

Ook eiste de president loyaliteit van Comey. "Ik heb loyaliteit nodig. Ik verwacht loyaliteit", zou hij tijdens een etentje in januari hebben gezegd. In vier maanden spraken ze in totaal drie keer onder vier ogen. Ze voerden zes telefoongesprekken. Comey zegt dat geen van die bijeenkomsten op zijn initiatief werden gehouden.

Bij zijn verklaring zal Comey ook zeggen dat hij Trump ervan op de hoogte heeft gebracht dat de president zelf geen onderwerp van onderzoek zou worden in het onderzoek. Trumps advocaat zei gisteren dat Trump blij was met de verklaring van Comey. "De president is blij dat eindelijk in het openbaar wordt bevestigd dat de rol van de president niet wordt onderzocht in welk onderzoek naar de banden met Rusland dan ook."