Erdogan en Trump: ramkoers in de Oval Office
Het belooft wat te worden: Recep Tayyip Erdogan op bezoek bij Donald Trump. Terwijl het Witte Huis worstelt met de beschuldiging dat president Trump in de Oval Office zijn mond voorbij praatte tegen een vijandige wereldmacht, schuift vanmiddag de volgende leider aan. Een bondgenoot, dit keer. Maar de spanning is tot in Ankara te voelen.
Trump besloot aan de vooravond van dit bezoek Turkijes aartsvijanden in Syrië, de Koerdische YPG-militie, te gaan bewapenen. "Onacceptabel", zei de regering-Erdogan. De Turkse president wil Trump ompraten. Maar de kans dat de Amerikaan gaat buigen, lijkt klein. Hij hunkert naar succes tegen IS in Syrië, en kan daarbij niet zonder de YPG.
En zo zitten straks twee van de meest spraakmakende en onbuigzame leiders van deze tijd tegenover elkaar. NAVO-partners, maar op het bloedige slagveld in Syrië meer en meer op ramkoers. Vinden zij vanavond een uitweg?
Guerrilla-oorlog
Voor Erdogan is het bewapenen van de YPG niet een kwestie van slikken en weer doorgaan. In zijn ogen is de Syrische YPG een verlengstuk van de PKK in Turkije. Weinig experts twijfelen eraan dat de Koerdische milities inderdaad nauw samenwerken. De PKK voert al veertig jaar een bloedige guerrilla-oorlog tegen de Turkse staat.
Erdogan vindt het daarom onbegrijpelijk dat de PKK in Amerika wel op de lijst staat van terroristische organisaties, maar de YPG niet. Dat de YPG nu Amerikaanse zware machinegeweren, pantservoertuigen en luchtsteun gaat krijgen, is voor de Turkse regering niet te verkroppen.
Erdogan zal Trump vanavond voorhouden dat die Amerikaanse wapens vroeg of laat door Koerdische terroristen ook tegen Turkije zullen worden ingezet. Maar Trump ruikt de overwinning tegen IS in de zelfverklaarde hoofdstad van het kalifaat Raqqa. Hij heeft besloten dat de YPG de enige militie is die daarbij succes kan brengen.
En dat is niet geheel onterecht. Al sinds IS de Koerdische stad Kobani veroverde, in 2014, werken de Amerikanen succesvol samen met de YPG. Samen met Amerikaanse luchtsteun werd Kobani door de YPG heroverd.
Ook daar zit pijn bij Erdogan. En opgebouwde irritatie. Hij heeft in 2014 staan toekijken hoe IS het Koerdische noorden van Syrië veroverde. Erdogan weigerde destijds vanaf de Turkse grens militair in te grijpen tegen de snelle opmars van IS. Volgens critici is het dus zijn eigen schuld dat Amerika en de YPG elkaar gevonden hebben op het slagveld.
Sinds Kobani boeken de Koerden, met Amerikaanse luchtsteun, overwinning na overwinning in Syrië. Inmiddels staat de YPG samen met Arabische milities aan de poorten van Raqqa. Wil Trump de IS-hoofdstad bevrijden, dan lijkt het bewapenen van de YPG nu de snelste en meest effectieve methode.
Dreigen of eisen stellen?
Erdogans troefkaarten om het tij te keren zijn beperkt. Hij kan vanavond bij Trump twee dingen doen: dreigen of eisen stellen.
Een dreigement dat altijd boven de markt hangt, is het sluiten van de NAVO-luchtmachtbasis Incirlik. Door z'n ligging in Zuid-Turkije de perfecte uitvalsbasis voor operaties boven Syrië. Maar militaire experts zeggen dat de Amerikanen inmiddels alternatieven hebben voor Incirlik, mocht dat nodig zijn.
Wel kan Turkije het de VS lastig maken tijdens de geplande operatie in Raqqa. Het rampscenario zou zijn dat de YPG in de rug wordt aangevallen door Turkije, terwijl de operatie in Raqqa bezig is. Eind april nog bombardeerde de Turkse luchtmacht stellingen van de YPG in het noorden van Syrië. Vermoedelijk kwamen daarbij 25 YPG-militanten om het leven.
Amerika wil deze kans zo klein mogelijk maken, en heeft commando's gestationeerd in Noord-Syrië, vlak aan de Turkse grens. Trump zal Erdogan beloven dat zij er zijn om te zorgen dat de YPG zich niet tegen Turkije keert. Maar ze zijn er ook als waarschuwing en levend schild: hier niet bombarderen, dat brengt Amerikaanse levens in gevaar.
Irak
Een andere mogelijkheid is dat Erdogan inbindt, maar eisen stelt in ruil voor bewapening van de YPG. Groen licht voor agressievere militaire actie in Irak bijvoorbeeld. Daar bevinden zich kampen van de PKK. Turkije kan die zwaarder gaan bombarderen of zelfs een grondoperatie beginnen. Erdogan zinspeelde de laatste tijd op een grotere Turkse rol in Irak.
Maar ook hier zal Trump moeite mee hebben. Zware aanvallen op de PKK in Irak zullen Koerdische milities in de hele regio verzwakken, indirect ook de Koerden waarmee de VS samenwerkt in Syrië. En de Turken de vrije hand geven in Irak strijkt nog een Amerikaanse bondgenoot tegen de haren in: de Iraakse regering in Bagdad.
Of gooit Erdogan het op een heel andere boeg, en eist hij de uitlevering van Fethullah Gülen als wisselgeld? Volgens Erdogan het brein achter de mislukte staatsgreep, die als vrij man leeft in Pennsylvania. Ook daar kan Trump formeel weinig beloven, want zo'n uitlevering is een besluit dat de rechter neemt, niet de politiek.
Uitweg
Het kan dus maar zo een zeer ongemakkelijke ontmoeting worden vanavond in de Oval Office. Met veel eisen over en weer, en weinig toezeggingen. Beide leiders deden in de aanloop nog wel een poging de sfeer te verzachten. Zo was Trump vorige maand de enige westerse leider die Erdogan feliciteerde met zijn overwinning bij het referendum dat hem meer macht geeft.
En Erdogan probeerde Trump deze week nog een charmante uitweg aan te reiken: het bewapenen van Koerden in Syrië was volgens hem een vergissing van het Witte Huis, gemaakt door elementen uit de Obama-tijd die nog niet door Trump zijn vervangen. Met andere woorden: die fout maakt een slimme man als Trump niet.
Eén ding uit de Obama-tijd zal de sfeer in ieder geval niet verzieken. Erdogan hoeft van Trump geen moeilijke vragen te verwachten over de tanende rechtsstaat en democratische instituties in Turkije. Trump zal zich richten op onderhandelen en resultaten bereiken voor zijn buitenlandbeleid.
