'Bangladesh is nieuwe markt voor mensensmokkelaars'
Geen Syriërs of Irakezen, maar steeds meer vluchtelingen uit Bangladesh komen via de Middellandse Zee naar Europa.
Het buurland van India is een van de nieuwe markten voor smokkelaars, zegt de Italiaanse migratiedeskundige Loretta Napoleoni. "Zij richten hun pijlen op gebieden waar problemen zijn, waar er sprake is van destabilisatie. Bangladesh is nu zo'n gebied."
In totaal hebben dit jaar alweer bijna 50.000 mensen de oversteek gemaakt en van alle herkomstlanden staat Bangladesh nu bovenaan. Bijna 15 procent van de migranten komt ervandaan, pas daarna volgen 'traditionele' landen van herkomst, zoals Syrië, Afghanistan, Irak en Eritrea.
Angst
De plotselinge verhuisdrift van de Bengalen heeft meerdere oorzaken. Zo zijn de lonen laag en voelen veel mensen zich niet meer thuis in het kastenstelsel, dat persoonlijke ontwikkeling tegenhoudt. "Maar er is ook angst voor de veiligheid", vertelt Napoleoni.
"Er zijn spanningen in het land. In Bangladesh is er een jihadistenbeweging", vertelt ze. "De situatie is niet erg stabiel: de afgelopen tijd hebben we moorden gezien, verschillende mensen worden vervolgd. De weg naar Europa is een weg naar een ontsnapping."
Een smokkelaar brengt je niet van Bangladesh naar Italië. Er zijn netwerken.
In haar boek Mensenhandelaren, dat vorig jaar uitkwam, schrijft Napoleoni over de miljardenindustrie die de handel in vluchtelingen en migranten is geworden. Volgens haar is het verdienmodel zelfs groter geworden dan de drugssmokkel.
Voor haar boek bekeek Napoleoni welke route migranten aflegden naar Europa. Die reis gaat stap voor stap. "Een smokkelaar brengt je niet van Bangladesh naar Italië. Er zijn netwerken. Als je uit Bangladesh komt, word je bijvoorbeeld door je eerste smokkelaar afgezet bij de grens tussen Iran en Pakistan."
Vervolgens moeten migranten uitzoeken wie ze verder kan brengen. "Dat gaat meestal via social media, vooral Facebook. De volgende smokkelaar brengt je waarschijnlijk naar het Midden-Oosten. Daarvandaan brengt een ander je naar de grens van Syrië en Jordanië. En daar stap je weer over, totdat je uiteindelijk in Libië belandt. Daar stap je dan in een bootje naar Italië."
Onderweg geven migranten elkaar tips, ze helpen elkaar en wisselen contactgegevens van smokkelaars uit. "De smokkelaars van de verschillende doorreislanden kennen elkaar meestal niet", zegt Napoleoni. "De migrant doet dit onafhankelijk."
Dat betekent ook dat elke smokkelaar apart betaald moet worden en dat migranten dus veel contant geld bij zich hebben. Een extra veiligheidsrisico, vindt de schrijfster. "Je kan worden bestolen, je kan worden gekidnapt, je kan worden vermoord. De reis is extreem riskant, maar het alternatief is voor velen erger."
Mooier dan de werkelijkheid
Door de opkomst van social media is het delen van succesverhalen gemakkelijker geworden. Als migranten op hun bestemming aankomen, posten ze triomfantelijke foto's op Facebook, zag Napoleoni. "Ze laten een leven zien dat er veel beter uitziet dan het daadwerkelijk is. Maar achterblijvers worden daardoor aangemoedigd, die zeggen: laten we het ook proberen."
Het aantal migranten dat Europa bereikt via de Middellandse Zee lijkt dit jaar dus weer hoger te worden dan het jaar ervoor. "We moeten voorkomen dat het normaal wordt om deze route af te leggen", vindt Napoleoni. "Hoe meer mensen we redden van de zee, hoe meer mensen we opnemen, hoe meer mensen er deze kant op komen. Dat is misschien schokkend om te zeggen, maar zo is het."
En Italië kan de kwestie niet in zijn eentje oplossen, benadrukt Napoleoni. "Het is een Europees probleem. Maar dat is direct ook de moeilijkheid: Europa is geen eenheid, iedereen wil en vindt wat anders. Zo openden de Duitsers de grenzen en namen een grote groep Syriërs op, terwijl de Hongaren aangaven dat absoluut niet te willen en de handen vol te hebben aan binnenlandse problemen."
Napoleoni pleit voor een internationaal beleid dat gericht is op de herkomstlanden. "We moeten de situatie daar stabiel krijgen. Ik weet dat we niet kunnen ingrijpen, maar we zijn een internationale gemeenschap. Dus als mensen uit hun land weggaan omdat er een jihadistenbeweging is, er oorlog is, er een onderdrukkende regering is; dan moeten we voorkomen dat er een uittocht ontstaat richting Europa."
De miljarden die we uitgeven aan opvang zouden we ook kunnen gebruiken voor een soort Marshall-plan in een aantal landen.
Ook moeten we afstappen van het idee dat het een probleem is van de Europese Unie, zegt Napoleoni. "Als we als uitgangspunt nemen dat dit probleem buiten de EU gecreëerd wordt, in delen van Afrika en Centraal-Azië, dan verandert de methodologie."
Ze wijst op de enorme bedragen die omgaan in de opvang van migranten en vluchtelingen in Europa. "Die miljarden zouden we ook kunnen gebruiken voor een soort Marshall-plan in een aantal landen. Waarbij we economische groei helpen, en hopelijk ook de democratie."
"Ik bedoel niet dat we een natie helemaal opbouwen, maar wel dat we helpen herstructureren", vult ze aan. "Dat is niet iets dat de EU normaliter wil doen, of ooit eerder heeft gedaan. Maar de wereld is veranderd. En wat we nu doen, de huidige aanpak, werkt overduidelijk niet."
