Waarom jij vandaag wél vrij bent, maar je buurman niet

Het merendeel van de Nederlanders zou op Bevrijdingsdag graag vrij zijn. Waarom hebben eigenlijk alleen ambtenaren - op enkele uitzonderingen na - vandaag een automatische vrije dag en de rest niet? Het is toch een nationale feestdag? Een aantal vragen en antwoorden.

"Het is inderdaad een nationale feestdag, maar dat je dan ook recht hebt op een vrije dag is een hardnekkig misverstand", zegt arbeidsrechtadvocaat Maarten van Gelderen. "Het recht op een vrije dag regel je in een cao. Of als die er niet is in de arbeidsovereenkomst tussen werkgever en werknemer. De overheid gaat daar niet over."

Maar dan zou in de cao ook geregeld kunnen worden dat je op Eerste of Tweede Kerstdag moet werken. Tenminste, in theorie, zegt Van Gelderen. "Al zou het interessant zijn om te zien of zo'n cao bij de rechter standhoudt. De vrije Kerstdagen zijn natuurlijk een bekend gebruik in Nederland. De rechter zou dan moeten bepalen of er sprake is van een verworven recht. Ik denk niet dat een werkgever er snel in slaagt daar verplichte werkdagen van te maken."

Vrije dag ruilen

Nu blijkt bijna de helft van de Nederlanders bereid om een christelijke vrije feestdag in te ruilen voor vrij op Bevrijdingsdag. Om dat voor elkaar te krijgen moet dus de cao aangepast worden, vertelt Van Gelderen. "Makkelijk lijkt me dat niet, want dan moeten de werknemers en werkgevers het dus eens worden welke dag ze dan inruilen."

Als het in een grote cao lukt om de ruil te maken, geeft dat werknemers met andere cao's niet direct ook rechten. "De afspraken binnen een cao hebben alleen effect op die bepaalde cao", zegt Van Gelderen. "Maar stel dat het in een paar grote cao's lukt om bijvoorbeeld Hemelvaart in te ruilen voor Bevrijdingsdag; dan zou een rechter kunnen zeggen dat die ruil maatschappelijk aanvaard is. Dat zou werknemers die het ook willen regelen in hun cao een sterkere positie kunnen geven."

En Suikerfeest dan?

Naast Bevrijdingsdag en Koningsdag kent Nederland alleen christelijke nationale feestdagen die vaak ook als verplichte vrije dagen gelden. Hoe zit het dan met bijvoorbeeld moslims die het Suikerfeest vrij willen zijn? "Bij een volledige baan heb je recht op twintig vakantiedagen, dus iemand die het Suikerfeest wil vieren, kan een vrije dag opnemen", zegt Van Gelderen.

Een moslim die misschien liever Kerst wil inruilen voor een verplichte vrije dag, heeft een moeilijke zaak. "Ik denk dat dat een hele lastige wordt om af te dwingen. Ook hier zal de rechter kijken naar gebruik en gewoonte. De christelijke vrije dagen zijn natuurlijk al heel lang praktijk."