Ruzie om de apenrots: Gibraltar blijft een pijnpunt

Zo klein en ver weg Gibraltar voor de Britten is, zo hoog lopen de gemoederen op als de soevereiniteit van het Britse territorium ter discussie wordt gesteld.

We zijn er deze dagen weer getuigen van: na uitspraken dat Groot-Brittannië en Spanje het vanwege de brexit eens moeten worden over de toekomst van het schiereiland, werd in Londen gememoreerd aan de Falklandoorlog. Boodschap: de Britten zijn onverbiddelijk als het gaat om 'hun' territorium.

Dat lijkt ook te gelden voor de Gibraltarians zelf. De 32.000 inwoners van het schiereiland zijn trots op hun Britse status. Bij referenda in 1967 en 2002 stemde maar liefst 99 procent voor behoud van zelfbestuur onder gezag van Londen. Een toekomst onder Spanje kan bijna niemand in Gibraltar zich voorstellen.

Gibraltar is Brits sinds de Vrede van Utrecht in 1713. Spanje heeft dat nooit echt geaccepteerd en maakt al ruim 300 jaar aanspraak op het schiereiland. "Er is al heel veel strijd over geweest", zegt correspondent Edwin Winkels. Nu de toekomst van Gibraltar weer onderwerp van gesprek is, lieten de reacties in Londen zich raden. "Al vinden ze het hier heel ongepast om de Falklandoorlog erbij te halen."

Pijnpunt

De status van Gibraltar is al eeuwen een pijnpunt in de verhoudingen tussen Groot-Brittannië en Spanje. De laatste poging om het gebied te heroveren dateert uit de 18e eeuw, maar op diplomatiek niveau laaien de gemoederen al een paar jaar op.

Dat gebeurde ook vorige week, met het formele begin van het brexit-proces. Want of Londen en Madrid het willen of niet: met de brexit komt ook de kwestie-Gibraltar weer op de agenda te staan.

De recente Britse boosheid komt voort uit de richtlijnen voor de brexit-onderhandelingen van EU-president Donald Tusk. Daarin staat dat een eventueel akkoord tussen de EU en Groot-Brittannië niet automatisch gaat gelden voor Gibraltar. Daarvoor zou aparte toestemming nodig zijn van Spanje. Londen én Gibraltar zijn tegen zo'n 'Spaans vetorecht'.

Britse politici roepen nu om het hardst dat ze voor Gibraltar zullen opkomen. Maar feit is dat de Gibraltarians helemaal geen voorstander zijn van een vertrek uit de Europese Unie. "Bij het brexit-referendum waren er 19.322 stemmen tegen en slechts 823 stemmen voor de brexit", zegt Winkels. "96 procent wil bij de EU blijven."

De inwoners en chief minister Fabian Picardo willen er ondanks alles het beste van maken. Want met de brexit liggen voor het ministaatje doemscenario's op de loer. Picardo had voor het referendum al gewaarschuwd voor de negatieve gevolgen. De brexit kan Gibraltar veel geld en banen kosten.

Sommige inwoners denken ook terug aan de grensblokkade die de Spaanse generaal Franco in 1969 afkondigde. Die duurde tot 1985. Gibraltar raakte in die periode totaal geïsoleerd. In Gibraltar bestaat de angst dat zoiets weer gebeurt, zegt Winkels. "Er komen iedere dag 7000 Spanjaarden de grens over om in Gibraltar te werken. Ze hebben elkaar nodig."

Spanje realiseert zich volgens Winkels heus wel dat Gibraltar niet meer onder Spaans gezag komt. "Maar ze willen een gedeelde soevereiniteit, waar ze lang naar hebben gestreefd, weer bespreekbaar maken." De Spanjaarden maken gebruik van het momentum dat er nu is, van 27 EU-landen tegen één. "Daar zijn ze heel slim in geweest."

'Opgewonden standje'

De Britse premier May heeft inmiddels laten weten dat ze geen oorlog zal beginnen om Gibraltar. Een nieuwe strijd als om de Falklandeilanden in 1982 zal er dus niet komen. Maar ook al gebruikt May zelf geen oorlogstaal, de premier voelt niets voor welke bestuurlijke verandering dan ook.

De Spaanse minister Dastis van Buitenlandse Zaken zei vandaag met enig cynisme dat hij "de traditionele Britse flegmatiek" mist als het gaat om Europa en Gibraltar. Het opgewonden standje zou meer iets zijn voor Spanje.