Amerikaanse armoedebestrijding rukt op in Nederland
Tientallen gemeenten in Nederland hebben interesse in een nieuwe methode voor armoedebestrijding: Mobility Mentoring. De gedachte achter deze in de VS succesvolle aanpak is dat de weg om blijvend uit armoede te komen, begint met het wegnemen van stress.
Alphen aan den Rijn heeft de primeur. "We kennen allemaal de hamstertjes die in hun eigen molentje blijven rondlopen", zegt Nardy Beckers van de gemeente. "Zo gaat het ook bij de mensen die wij proberen te helpen." Het lukt meestal niet om mensen met voortdurende geldzorgen blijvend uit de financiële ellende te krijgen.
Afspraken vergeten, beloften niet nakomen, snel opgeven, weinig flexibel zijn en snel boos worden; schuldhulpverleners komen het vaak tegen. 'De cliënt wíl niet geholpen worden', is dan al snel de natuurlijke reactie.
Maar vaak is het geen onwil, maar onmacht. Mensen zijn pas in staat om te doen wat er moet gebeuren als de stress onder controle is, blijkt uit wetenschappelijk onderzoek.
In de Amerikaanse methode worden mensen met financiële problemen daarom eerst bewust gemaakt van de stress waarmee ze leven. Mentor en cliënt stellen vervolgens samen het wegnemen van stress steeds centraal in een stappenplan op verschillende terreinen, zoals geld, scholing, gezondheid en huisvesting.
De evaluaties zijn zo goed, dat de staten Massachussetts en Washington de methode inmiddels verplicht stellen bij het aanbesteden van sociale projecten. De Wereldbank noemt Mobility Mentoring als een veelbelovende aanpak.
Enthousiast
35 Nederlandse gemeenten, waaronder de grote steden Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Enschede en Groningen, willen er alles over weten of hebben al vergaande plannen om ermee aan de slag te gaan.
Het enthousiasme over Mobility Mentoring bij de gemeenten en hulpinstanties komt voort uit frustratie over de huidige uitgangspunten voor sociaal beleid: zelfredzaamheid en eigen verantwoordelijkheid. Dat beleid boekt geen blijvend resultaat. De schuldenproblematiek lijkt niet beheersbaar, ondanks de economische opleving. Eén tot anderhalf miljoen huishoudens hebben risicovolle of problematische schulden.
Het beeld dat veel mensen niet gemotiveerd zijn, verschiet van kleur als je de invloed van stress erkent.
"Door zelfredzaamheid en eigen verantwoordelijkheid centraal te stellen, zijn we de afgelopen jaren steeds meer van kwetsbare mensen gaan vragen. Professionals merken dag-in-dag-uit dat het te veel is", zegt Nadja Jungmann. Zij is lector Schulden en Incasso aan de Hogeschool Utrecht en introduceert de Amerikaanse methode in Nederland.
Hulpverleners moeten deze groep veel meer aan de hand meenemen, zegt ze. "Stuur ze bijvoorbeeld een sms'je om ze aan een afspraak te herinneren en help ze om to-do-lijstjes te maken. Als je dat doet, dan zie je dat ze wél gemotiveerd zijn. Het beeld dat veel mensen niet gemotiveerd zijn, verschiet van kleur als je de invloed van stress erkent."
In de Amerikaanse werkwijze worden ook lastige gesprekken in de ochtend gepland, als de stressgevoeligheid over het algemeen het laagst is. Bij successen krijgen deelnemers een beloning, met geld of spullen of met een compliment.
"Het lijkt wel wat op opvoeden", zegt Jungmann. "Maar bij opvoeden is er een machtsverhouding. Bij Mobility Mentoring is die er niet. De deelnemer stelt zelf de doelen die hij wil behalen. De mentor ondersteunt hem daarbij."
Naast het motiveren van mensen spelen bij de enthousiaste ontvangst van Mobility Mentoring ook economische motieven. "Amerikaanse kosten-baten-analyses wijzen uit dat je onderaan de streep geld verdient," zegt Jungmann. "Je investeert in meer gesprekken met klanten, maar bent uiteindelijk minder kwijt aan gezondheidszorg en uitkeringen omdat je ze blijvend helpt."
Alphen aan den Rijn begint na de zomer met de nieuwe methode.
