'Nederlanders worden lacherig van verplicht het Wilhelmus zingen'

• Petra Steenhoff

  redacteur Online

"Jemig, in welk land leven we?", verzucht socioloog Hans Derks in reactie op de plannen van CDA-leider Buma om kinderen op school weer het Wilhelmus te laten zingen. "Heeft die man niets beters te doen?"

Dat het volkslied zou bijdragen aan het herstel van normen en waarden in Nederland vindt hij grote onzin. "Het volkslied gaat over liefde voor de koning, wat zijn dat voor normen en waarden?"

Dat het Wilhelmus een belangrijke Nederlandse traditie zou vertegenwoordigen is volgens Derks ook niet juist. "Het lied werd pas in 1932 ingevoerd om het volk weer achter het koningshuis te krijgen." Voor die tijd was Wien Neêrlands bloed, gecomponeerd door Johann Wilhelm Wilms op een gedicht van Hendrik Tollens, ruim honderd jaar het officiële volkslied.

Het plan van Buma past volgens Derks wel helemaal in de tijdgeest die er destijds heerste bij de invoering van het Wilhelmus. "Ook in 1932 was er een draai naar rechts. Hitler was in opkomst en volksliederen deden het goed bij militaire parades."

Volgens Derks worden volksliederen vaak gebruikt om het volk te disciplineren. Zo spelen ze een belangrijke rol in het leger. "Misschien is het dan ook niet toevallig dat Buma de dienstplicht weer wil invoeren?"

Ook cultuurhistoricus Herman Pleij noemt het plan van Buma "onverstandig". "Ik vind het nogal problematisch omdat opgelegd nationalisme een foute weg is", zei hij in EenVandaag. "Het is gevaarlijk. Je gaat mensen dwingen om zich op een bepaalde manier verbonden te voelen. Dan krijg je in Nederland al heel snel, terecht, de reactie: dat maken we zelf wel uit."

Het werkt volgens Pleij in Nederland ook niet om het zingen van het volkslied te ritualiseren, zoals bijvoorbeeld in Amerika gebeurt. "Daar wordt op scholen iedere ochtend het volkslied gespeeld en de kinderen zingen mee met de hand op hun hart. Van dat soort hiërarchisch vertoon worden Nederlanders lacherig."

Toch hebben volksliederen volgens Pleij ook positieve kanten. "Het saamhorigheidsgevoel dat het samen zingen van het volkslied oproept is van groot belang. Bij plechtige gebeurtenissen, grote rampen en feestelijkheden doe ik dat ook graag. Maar als je dat gaat opleggen of ritualiseren dan dreig je echt in de verkeerde richting te gaan."

Denker des Vaderlands René ten Bos vindt het een "totaal belachelijk" plan om kinderen het Wilhelmus weer te leren. "Het valt me toch wel tegen van Buma. Het is normaal gesproken toch een verstandige meneer", zegt hij.

Volgens Ten Bos kan het een manier van Buma zijn om tegemoet te komen aan het grote aantal mensen dat zich zorgen maakt over het vervagen van normen en waarden in Nederland.

"Of hij probeert met dit soort patriottisme dichter tegen Wilders aan te schurken om zo ook zijn electoraat aan te spreken. Eigenlijk schuiven alle politieke partijen steeds meer op richting Wilders, misschien zelfs zonder het zelf te weten."

Schoolkinderen die het Wilhelmus zingen, dragen in ieder geval volgens Ten Bos niet bij aan een betere samenleving. "Er zijn een hoop zaken die veel urgenter zijn. Leer kinderen liever ecologisch denken, in plaats van dat je ze een oud lied probeert bij te brengen."