Voorzichtig optimisme aan vooravond migratietop EU-Turkije
Premier Rutte heeft vanavond overleg met bondskanselier Merkel en de Turkse premier Davutoglu. Op de Turkse ambassade in Brussel bereiden ze de Turkije-top van de EU voor die morgen wordt gehouden. Er heerst voorzichtig optimisme: voor het eerst sinds het begin van de vluchtelingencrisis is er het gevoel dat er een oplossing gevonden kan worden.
Dat voorzichtige optimisme komt niet alleen doordat de vluchtelingen niet meer kris kras door Europa wandelen, maar ook doordat Turkije de eerste afgewezen vluchtelingen terug heeft genomen.
Oostenrijk zorgde, met een aantal Balkanlanden, opvallend genoeg met een eenzijdig besluit voor de eerste doorbraak door de grenzen te sluiten. Doordat de vluchtelingen niet meer door Slovenië, Kroatië, Servië en Macedonië konden reizen, verplaatste het probleem zich naar de Griekse grens.
Van Kos tot aan Ter Apel kon iedereen doorlopen.
Griekenland was tot dat moment het startpunt voor veel vluchtelingen om een lange wandeling te maken. "Van Kos tot aan Ter Apel kon iedereen vrij doorlopen", was de omschrijving in die werd gehoord in Brussel. Echter, door de afspraken tussen Oostenrijk en de Balkanlanden veranderde Griekenland in een groot vluchtelingenkamp.
De tweede doorbraak kwam op naam van Donald Tusk en Frans Timmermans, de vertegenwoordigers van de Europese Raad en de Europese Commissie die afgelopen week met de Turken hebben onderhandeld. Daarna waren de Turken bereid om mensen die geen recht hebben op asiel in Europa, terug te nemen.
Dat doet de Turkse regering niet zomaar. Europa heeft beloofd nog dit jaar tempo te maken met het afschaffen van de visumplicht, zodat de Turken snel zonder visum mogen reizen. Het formele besluit valt pas deze zomer, maar voor die tijd moet het land laten zien dat ze echt werk maken van het terugname-beleid. Ook is Turkije enkele miljarden beloofd voor de opvang van vluchtelingen en kan er weer voorzichtig gesproken worden over een toekomstig EU-lidmaatschap.
Kom niet naar Europa. Geloof de smokkelaars niet. Riskeer jullie levens en jullie geld niet.
Maandag wordt verder gesproken over meer politie-patrouilles en het aanpakken van het verdienmodel van smokkelaars. Ook daarbij zijn kleine stappen gezet. Turkije pakt mensenhandelaren op en de politiek probeert potentiële vluchtelingen te ontmoedigen door duidelijk te maken dat er geen plek is in Europa voor gelukzoekers.
"Kom niet naar Europa. Geloof de smokkelaars niet. Riskeer jullie levens en jullie geld niet. Het is allemaal voor niets", waren de krachtige woorden van Tusk deze week.
Ondanks alle positieve signalen zijn er nog veel beren op de weg. Turkije wil afgewezen vluchtelingen wel terugnemen, maar in ruil daarvoor moet Europa vluchtelingen die wel recht hebben op asiel opnemen. De deze week veelbesproken luchtbrug, die mensen vanuit Turkije moet overbrengen naar Europa, is daar een voorbeeld van. De verwachting is niet dat alle EU-landen daarmee akkoord gaan.
Zorgelijk is dat van een andere afspraak, om de vluchtelingen die in Griekenland of Italië zijn aangekomen te verdelen over de lidstaten, vooralsnog weinig terechtgekomen is. Van de 160.000 mensen die zouden worden herverdeeld, zijn er pas 660 herplaatst.
'Doorwuifland'
En dan is er nog het geringe enthousiasme in Oost-Europa voor het opnemen van 'vreemdelingen'. De Hongaarse premier Orban liet dit weekend via Duitse media weten dat zijn land niet bereid is om mensen van buiten op te nemen. Brusselse waarnemers denken daarom dat een kleine groep landen (een kopgroep) zal beginnen met het opnemen van vluchtelingen die recht hebben op asiel uit Turkije en Griekenland.
Veel zal morgen ook van de Grieken afhangen. Het land fungeerde tot enkele weken geleden als 'doorwuifland', de Europese term voor wegkijken en niets doen. Nu de vluchtelingen stranden bij de Macedonische grens en Athene steeds meer wanhopige vluchtelingen op de straten en pleinen ziet, is de rol van premier Tsipras veranderd.
Afgelopen week kreeg het land al geld uit Brussel om de eerste nood te ledigen, maar de verwachting is dat de Griekse regering nog meer zal vragen.
Spijkers met koppen
Europa zal daartegenin brengen dat de eerste opvangplaatsen, de hotspots, nog steeds niet goed functioneren. Nog niet van iedereen wordt vingerafdrukken genomen en er wordt te weinig informatie over de vluchtelingen in de computer gezet.
Zo blijven er nog veel grote en kleine problemen waar de regeringsleiders morgen niet uit zullen komen. Over twee weken is er weer een bijeenkomst van de Europese regeringsleiders en de hoop is dat er dan spijkers met koppen kunnen worden geslagen.
De druk om tot overeenstemming te komen is groot, want zoals het klinkt in de wandelgangen: "De zomer van 2016 moet heel anders worden dan die van 2015. Dat is de inzet de komende weken."
