Campagneblog 26-2: lijsttrekkers in debat bij RTL

Goedenacht!

De campagnedag van zondag 26 februari zit erop. Het was een dag waarop twee debatten het politieke nieuws domineerden. Bij WNL kregen alle vrouwelijke nummers twee van de vijf grote partijen het woord en ging het onder meer over de normen en waarden in Nederland. 's Avonds laat was het eerste grote televisie-debat bij RTL Nieuws waarbij de lijsttrekkers het in ieder geval over één ding eens waren. En natuurlijk ook nog aandacht voor de 'liefdesverklaring' van Pechtold met Dijsselbloem en de onfortuinlijke verspreking van Geert Wilders.

We sluiten hierbij het liveblog over de campagne. Tot morgenochtend 07.00 uur, goedenacht!

Fresen: geen uitglijders of snoeiharde aanvallen

Politiek verslaggever Ron Fresen vond het een inhoudelijk debat. "De zaken die je kon verwachten, gebeurden ook", zei hij. "Buma op rechts, en Klaver op links werden veel uitgedaagd. Je zag dat er goed was nagedacht over wat hét moment in het debat moest worden."

Fresen zei dat geen van de lijsttrekkers een uitglijer heeft gemaakt. "Je hebt partijen die op veel punten van mening verschillen, maar ze weten ook dat er misschien samengewerkt moet worden. Er waren dus geen snoeiharde aanvallen." Het accent lag dan ook op de overeenkomsten tussen de partijen, aldus Fresen.

Ook stond hij stil bij de afwezigheid van de VVD en PVV. "We moeten zien wat dit doet in eventuele verschuivingen in de peilingen, maar in algemene zin wordt wegblijven niet gewaardeerd door de kiezer."

Daar is de formatie weer

Pas na 15 maart beginnen de formatiegesprekken over een nieuwe regering, maar ze lijken in de debatten toch al een klein beetje vorm te krijgen. Ook in het RTL-debat is plaats voor een kleine vragenronde naar de ideale coalitiepartner:

GroenLinks: Een kabinet met PvdA, CDA, D66 en SP. Klaver: "Er is meer dat ons bindt, dan dat ons verdeelt."

CDA: Buma zegt dat de formatie nu niet te voorspellen is, maar weet wél dat het vijfpartijen-kabinet van Klaver er niet gaat komen.

D66: Geen voorkeur, Pechtold zegt dat hij met iedereen kan praten.

PvdA: Asscher ziet het liefst een links progressief kabinet, maar zegt dat hij ook met rechts kan samenwerken.

SP: Roemer wil in ieder geval niet met VVD in een coalitie. "Een linkse partij met de VVD is zelfde als drugslab in een schuurtje van het CDA, dat past niet."

Economie en files

Via vluchtelingen en de Nederlandse cultuur zijn we nu aanbeland bij de portemonnee. Wie heeft de beste plannen voor de Nederlandse economie? En is rekeningrijden het ei van Columbus voor het fileprobleem?

Roemer vindt rekeningrijden knap onzinnig: "Als mensen geen keuze hebben, is het ordinaire belasting". Ook Buma voelt er niets voor: "Dan sta je betaald in de file". Hij vindt in de PvdA een medestander. "Mensen moeten wel op hun werk kunnen komen."

D66 wil toe naar een systeem waarbij mensen betalen voor gebruik. "Het is een groot taboe om te zeggen: de vervuiler betaalt", constateert Pechtold. GroenLinks wil vooral het rijden in de spits duurder maken. "De files nemen af, dus mensen zijn sneller op het werk", zegt Klaver. Volgens hem is 50 procent van het verkeer in de spits geen woon-werkverkeer.

Na de reclame zijn er weer nieuwe stellingen: over het buitenlandbeleid en defensie. En o ja, nog even over het rekeningrijden: de Volkskrant heeft uitgezocht in hoeverre het een goed idee is.

Video: Pechtold: 'Achterkamertjes zaten vol CDA'ers'

Buma verwijt Pechtold tijdens een één-op-één-debat dat D66 als oppositiepartij veel tijd heeft doorgebracht in achterkamertjes. Pechtold dient hem scherp van antwoord.

Korte recensie: de spanning ontbreekt een klein beetje

Politiek verslaggever Dominique van der Heyde over het debat tot nu toe:

Meer of minder vluchtelingen opnemen

Willen we meer of minder vluchtelingen? Pechtold vindt het een van de moeilijkste stellingen uit het debat. "Het beeld van de enorme toestroom in 2015 heeft ons allemaal overvallen. En dat heeft het draagvlak onder druk gezet." Hij wil twee oplossingen: de bron wegnemen ("zorgen dat het weer rustig wordt in Syrië") en integratie bevorderen. Pechtold pleit voor taalles vanaf de eerste dag in Nederland.

Buma reageert: "Taallessen, is dat de manier waarop D66 het wil oplossen? We hebben grote druk van immigratie uit Afrika op Europa. We kunnen het niet aan, ook al zouden we het willen. Hulpverleners in AZC's vragen zich af hoelang het zo kan doorgaan." De CDA-leider noemt het huidige asielbeleid onhoudbaar en wil dat vluchtelingen in de regel alleen nog maar tijdelijk ons land in mogen zijn.

PvdA-lijsttrekker Asscher zegt dat we reëel moeten zijn en moeten accepteren dat er grenzen zijn aan het aantal vluchtelingen die Nederland kan binnenlaten. SP'er Roemer hamert op het bevorderen van eerlijke handel voor Afrika. Ook wijst hij erop dat we het vluchtelingenprobleem zelf hebben veroorzaakt. "Door de foute oorlog in Irak zijn er nu ook meer vluchtelingen."

Islam een bedreiging voor Nederlandse identiteit?

Alle ballen op Jesse Klaver? Na Emile Roemer werd Klaver nu uitgedaagd voor een één-op-één-debat door Buma. Hij viel de GroenLinks-leider aan dat hij geen maatregelen wil nemen om de Nederlandse identiteit te beschermen. "Mensen verwachten van politici dat zij maatregelen nemen die nodig zijn. Maar u wilt niets", zegt Buma.

Klaver noemt de plannen van het CDA, zoals een verbod op verheerlijken van geweld en een boerkaverbod, doekjes voor het bloeden. "Ik geloof in de rechtstaat, we moeten bijvoorbeeld voorzichtig zijn om de bevoegdheden van veiligheidsdiensten uit te breiden, omdat we daarmee onze vrijheden op het spel zetten."

Trots

Emile Roemer zegt dat de moslims in Nederland een zondebok zijn geworden en hij snapt wel waarom. Als de grond onder je voeten is weggeslagen, omdat je zekerheid is weggenomen worden mensen cynisch, boos en bang. Dan zijn ze op zoek naar zondebokken." De SP-lijsttrekker wil mensen weer zekerheid en vastigheid geven. "Na jaren van kaalslag is het tijd voor een inhaalslag."

Asscher vindt islamitische Nederlanders een aanwinst voor ons land. Als voorbeelden noemt hij Kamervoorzitter Arib en burgemeester Aboutaleb van Rotterdam. "Dat zijn mensen waar we echt wel trots op mogen zijn."

Stervenshulp bij 'voltooid leven' en reclame

Het ging in het debat over een gevoelig onderwerp: moeten oude mensen die niet meer verder willen leven de mogelijkheid krijgen om zelf euthanasie te plegen. Een standpunt waar het CDA fel tegen is. Lijsttrekker Buma werd gevraagd of zijn partij in een kabinet zou willen stappen dat dat wil regelen. Buma weigerde daarop in te gaan. "Dat vind ik een waardeloze vraag."

Buma kreeg steun van PvdA-lijsttrekker Asscher die stelde dat het een hele ingewikkelde kwestie is, die zich amper voor een simpele stelling leent. Met een soortgelijke opmerking sloot Frits Wester de eerste ronde van het debat af.

Na de reclame gaat het debat verder met stellingen over de Nederlandse identiteit en vluchtelingen. Tussen de commercials zaten spotjes van D66, CDA en VVD. Het lijkt erop dat de VVD wist dat CDA-spotje voor hen zat op de zender, want na de reclame waarin 'kleine Sybrand' premier wilde worden, kwam de VVD: "40 jaar later..."

Wie met wie?

In het radiodebat van vrijdag werd ook al even voorzichtig nagedacht over de formatie, nu bij het RTL-debat komt ook alweer snel de vraag aan de orde: wie wil met wie verder na de verkiezingen? Emile Roemer daagde Jesse Klaver uit en vroeg hem of hij de VVD als mogelijke coalitiepartner wil uitsluiten.

Klaver zegt dat hij het liefste een progressief links kabinet wil, maar benadrukt dat hij geen partij uitsluit, op de PVV na dan. "Zelfs als VVD de grootste wordt, kan het zijn dat je alsnog elkaar moet opzoeken. Uiteindelijk sluit ik ze niet uit, we leven in Nederland coalitieland en uiteindelijk kan het zijn dat je toch op elkaar bent aangewezen."

Roemer stelde dat Klaver dan uiteindelijk "alsnog bij Rutte op schoot gaat zitten".

RTL-debat: over de zorg

Het eerste onderwerp van het RTL-debat is de zorg. De partijen denken verschillend over de eerste stelling: het afschaffen van het eigen risico. Want waar haal je het geld vandaan? Het CDA bijvoorbeeld wil het eigen risico niet afschaffen, maar omlaag halen.

PvdA-lijsttrekker Asscher verwijt Buma dat hij het geld daarvoor wil weghalen bij de zorgtoeslag. "Dat vind ik niet zo netjes." Daarop viel Buma Asscher weer aan op zijn beleid. "Dat u na 4,5 jaar tot de conclusie komt dat mensen zorg mijden, dat geloof ik niet."

SP-leider Roemer wil de marktwerking in de zorg afschaffen en een zorgfonds oprichten. Hij zegt dat met het afschaffen van het eigen risico de rekening bij een groep mensen terechtkomt. "Dan leg je ze op het bordje neer van mensen die pech hebben om ziek te zijn."

Ondertussen in Paradiso..

In De Rode Hoed in Amsterdam begint over kwartier het lijsttrekkersdebat van RTL Nieuws. Even verderop, in Paradiso, wordt een bijeenkomst gehouden over de toekomst van Europa. Het symposium wordt georganiseerd door een organisatie van een oude bekende: de Griekse oud-minister Varoufakis.

Diem25 heeft als doel om de Europese Unie te hervormen tot een volwaardige democratie, met een soeverein parlement.

Bij de bijeenkomst zijn ook enkele Kamerleden. Zij zullen het lijsttrekkersdebat dus op een ander moment moeten terugkijken.

De lijsttrekkers komen aan bij de Rode Hoed

Ze hebben zich voorbereid, zijn uitgerust en hebben er zin in. Klaver (GroenLinks) ziet zichzelf als de grote uitdager van Rutte en Wilders, die er niet zijn. Asscher (PvdA): "Ik vervang als vice-premier Rutte regelmatig, dat wil ik wel permanent doen."

Ondertussen zijn de voorbereidingen voor de tv-uitzending bijna klaar. Het debat begint om 21.00 uur.

Vaders vestigen hoop op politiek

Voor bezoekers van de Negenmaandenbeurs zijn de verkiezingen ver weg. Je hebt wel wat anders aan je hoofd als je binnenkort een kind verwacht. Hoe zal dat zijn? En hoelang kun je als vader van je pasgeboren kind genieten?

Als je daarover begint, blijken veel stellen toch bezig te zijn met wat politieke partijen zeggen over arbeidsparticipatie en verlofregelingen voor nieuwbakken ouders. Over één ding zijn de meesten het eens: de vijf dagen die een vader nu bij zijn pasgeboren kind mag zijn, zijn er te weinig. ~

Dit zeggen de partijen over het vaderschapsverlof:

VVD: zegt in het verkiezingsprogramma niets over dit onderwerp
PvdA: drie maanden vaderschapsverlof
PVV: zegt in het verkiezingsprogramma niets over dit onderwerp
CDA: drie maanden vaderschapsverlof
SP: wil een langer vaderschapsverlof, lengte in overleg met sociale partners
D66: vaderschapsverlof van drie maanden tegen 70 procent salaris
GroenLinks: vier weken vaderschapsverlof, later nog twee maanden betaald verlof
ChristenUnie: tien dagen vaderschapsverlof
SGP: zegt in het verkiezingsprogramma niets over dit onderwerp
50Plus: zegt in het verkiezingsprogramma niets over dit onderwerp
PvdD: drie maanden vaderschapsverlof

Lees meer in het artikel: Drie maanden ouderschapsverlof? Vaders vestigen hoop op politiek

Ron Fresen: afwezigen debat lopen risico

Over ruim een uur begint het lijsttrekkersdebat van RTL Nieuws, zonder Mark Rutte en Geert Wilders. De vraag is: hebben ze daar baat bij of juist niet? "Ze kunnen er zeker last van hebben", zegt politiek verslaggever Ron Fresen. "Ze zitten thuis zo echt geen Boer zoekt vrouw te kijken. Door weg te blijven loop je een risico. Kijk naar Roemer vier jaar geleden, die kwam ook niet en Samsom greep toen zijn moment."

"De kiezer wil zien dat je vecht voor elke stem en dat je laat zien waar je voor staat", zegt Fresen. "Vooral de afwezigheid van Rutte zal er vast wel door anderen ingewreven worden." Fresen blikt vooruit op de hoofdrolspelers en hun vermoedelijke rol vanavond.

Buma

"Hij heeft door afwezigheid van Rutte vrij speelveld voor rechtse kiezers. Hij kan en zal zich laten zien als wat hij zelf zegt 'het fatsoenlijke alternatief voor Rutte'. En hij krijgt vanavond een kans om zich te profileren, omdat hij zich als enige echt kan afzetten tegen de drie linkse leiders."

Asscher

"Voor hem is het cruciaal dat hij het vanavond goed doet. Hij wordt natuurlijk aangevallen op het kabinetsbeleid dat hij samen met de VVD heeft gevoerd. Hij zal proberen om tijdens het debat toch een geloofwaardig links geluid te laten horen. Bij de PvdA weten ze dat als hij nog wil vliegen in de peilingen dat dat na vanavond echt moet beginnen."

Klaver

"Het is zijn eerste grote tv-debat op het hoofdpodium. Klaver zit in een goede flow, maar ze zullen hem stevig op de proef stellen. Hij zal het debat op links willen winnen. Vooral Asscher zal daar op willen afdingen, want de groei van GroenLinks komt deels ook door kiezers die bij de PvdA kunnen horen."

Pechtold

"Pechtold wil het 'redelijke alternatief' zijn, tussen links en Buma in. Let op: hij gaat vast aardig zijn voor iedereen. Hij wil ook een alternatief bieden voor de VVD. Wat Rutte kan, kan ik ook en wel beter, dat werk."

Roemer

"In de vorige campagnes liepen de tv-debatten van Roemer steeds verre van goed. Daar is flink aan geschaafd, maar de vraag is of hij tussen al het geweld van Klaver en Asscher in kan komen. Sowieso is het interessant om te zien of de drie linkse lijsttrekkers er ondanks hun verschillen in slagen toch samen een blok te vormen."

Het debat is vanaf 21.00 uur te bekijken via een livestream van RTLNieuws en updates erover natuurlijk in dit liveblog.

'De beste debater draait zich een kwartslag en richt zich op de kijker'

In perscentrum Nieuwspoort wordt vanavond gezamenlijk gekeken naar het RTL-debat. De bijeenkomst is georganiseerd door het Haagsch College. Debat-deskundige Lars Duursma houdt een inleiding. Volgens hem moeten de deelnemers in de Rode Hoed vooral geen toenadering tot elkaar zoeken.

"Dat is het slechtste wat je kunt doen, want dan valt er niets te kiezen. Het is niet goed als aan het einde de conclusie is: we zijn het eigenlijk wel eens." De lijsttrekkers moeten zich volgens Duursma vooral niet richten op hun tegenstanders, maar op de achterban van hun tegenstanders.

"De beste debater is de diegene die zich een kwartslag draait. Die zich richt op de kijker, of nog beter, op de achterban van zijn tegenstander." Het Haagsch College is rechtstreeks te zien via NPO Politiek.

Wilders in de fout tijdens Duits interview

PVV-leider Wilders lijkt zich versproken te hebben tijdens een interview met de Duitse zender Das Erste. Aan het eind van een gesprek van 40 minuten zegt hij dat Pim Fortuyn vermoord is door een radicale moslim. Hij begint over Fortuyn als hem gevraagd wordt waarom de partij geen leden heeft.

Wilders antwoordt: "Ik heb het geleerd van Pim Fortuyn. Hij was een held, voordat ik mijn eigen partij begon. Hij vroeg aandacht voor de problemen voordat ik dat deed, helaas was hij vermoord door een radicale moslim, een tijd geleden."

Fortuyn werd in 2002 doodgeschoten op het Media Park in Hilversum door Volkert van der Graaf, een milieuactivist die Fortuyn zag als een gevaar voor de samenleving.

Het interview is twee weken oud, maar de uitspraken worden nu pas opgepikt. De PVV-leider zegt dat hij zich versproken heeft en Theo van Gogh bedoelde. Die werd in 2004 door Mohammed B. vermoord.

Gokje wagen

Bij wedkantoren kun je tegenwoordig overal op gokken, zo ook op de uitslag van onze verkiezingen. Het Britse bedrijf Ladbrokers laat mensen gokken op de grootste partij en op de vraag of Geert Wilders de nieuwe premier wordt. Het wedkantoor gaat ervan uit dat de PVV bij de grootste partij wordt, maar denkt niet dat Wilders in het Torentje gaat zitten.

Overigens is het op die site mogelijk om over tal van onderwerpen te wedden. Ook bijvoorbeeld op de vraag of Donald Trump voor het einde van het jaar een bezoek zal brengen aan Groot-Brittannië.

Dijsselbloem reageert op Pechtold

Minister Dijsselbloem is gevleid door de opmerking van Pechtold, maar hij ziet het zelf niet zitten om langer minister te blijven als de PvdA niet in de coalitie komt.

"Ik ga niet in een kabinet zitten om een stoel een half jaar in Brussel te houden", zei hij bij Operatie Interview in debatcentrum De Balie in Amsterdam.

De minister wijst er zelf op dat het ook mogelijk is dat de Eurogroep aan hem vraagt om langer aan te blijven als voorzitter. Dat kan volgens hem ook als hij geen minister meer is.

Belangrijke debatten, rustiger op straat

Ook op zondagmiddag zijn veel politici bezig met de verkiezingscampagne. Op dit moment wordt bijvoorbeeld minister Dijsselbloem in de Balie ondervraagd door drie interviewers. Die uitzending is bij NPO Politiek te volgen.

En natuurlijk is vanavond om 20.30 uur het RTL-debat in de Rode Hoed. Daarin gaan lijsttrekkers Sybrand Buma (CDA), Alexander Pechtold (D66), Jesse Klaver (GroenLinks), Lodewijk Asscher (PvdA) en Emile Roemer (SP) met elkaar in debat.

Op straat is het wat rustiger, de lijsttrekkers zijn daar vandaag niet te vinden. Wel zijn andere kandidaat-Kamerleden en vrijwilligers van veel partijen op campagne gegaan.

Dijsselbloem mag blijven van Pechtold

"Ik ben uiterst trots op wat Jeroen Dijsselbloem namens Nederland en eigenlijk ook namens alle eurolanden de afgelopen jaren heeft gedaan", zei de D66-leider in Buitenhof. Wat hem betreft mag PvdA'er Dijsselbloem dan ook aanblijven: als minister van Financiën én als voorzitter van de Eurogroep.

"Het zou kunnen, als het voor een jaar is en daarmee Nederland in Europa beter is, waarom niet", zei Pechtold. Dijsselbloem gaf vorige maand zelf al aan dat hij graag zijn termijn als Eurogroepvoorzitter afmaakt. Die loopt af in januari 2018.

Van links tot rechts: iedereen viert carnaval

Verschillende politici vieren dit weekend carnaval in het zuiden of oosten van het land. Van SP tot VVD, het volksfeest verbroedert. Een kleine selectie van tweets:

Deskundige over WNL-debat: Hennis, Keijzer vielen op

Directeur Roderik van Grieken van het Nederlands Debat Instituut heeft met belangstelling gekeken naar het 'vrouwendebat' bij WNL op Zondag. Twee deelnemers vielen hem op: Jeanine Hennis (VVD) en Mona Keijzer (CDA). "Keijzer wist vaak snel het woord te krijgen en dan ook een leidende rol in te nemen in het debat", zegt hij. "Tegelijk kreeg Hennis de meeste aanvallen te verduren. Ze verweerde zich goed en leek geen enkel moment van haar à propos te raken."

Hennis was de enige kandidaat van de coalitiepartijen bij het debat. Ze kon dan ook verwachten dat alle pijlen op haar gericht zouden zijn, zegt Van Grieken. "Dat kan ook een voordeel zijn, want dan wordt er steeds over jou gesproken. Hennis bleef er heel rustig onder en wist de kritiek steeds om te draaien in een eigen aanval."

Opvallend vond Van Grieken verder de opzet van het debat. De kandidaten stonden niet recht tegenover elkaar, maar zaten in comfortabele stoelen. "Het moest echt een gemoedelijk zondagochtend-debat zijn", denkt Van Grieken. "Niemand zit bij het ontbijt te wachten op een schreeuwende politicus." Kritiek heeft Van Grieken ook: zo werd volgens hem niet goed uitgelegd waarom GroenLinks niet meedeed en de SP wel, terwijl die partij er in de peilingen slechter voor staat.

NIEUWE PEILINGWIJZER: 50PLUS DAALT

Halverwege de week stond 50Plus in de Peilingwijzer nog op 8 à 10 zetels, nu op 5 à 9. Die daling is het directe gevolg van de wekelijkse peiling van Maurice de Hond, bij wie 50Plus van 10 naar 6 zetels gaat. Ook in een andere peiling heeft 50Plus een daling ingezet.

De afgelopen week ontstond verwarring over het AOW-standpunt van 50Plus. Lijsttrekker Henk Krol werd door partijvoorzitter Jan Nagel gecorrigeerd. "Hij heeft het verkeerd geformuleerd, dat heeft tot misverstanden geleid", zei Nagel op een persconferentie.

Bekijk ook hoe de andere partijen ervoor staan:

50Plus houdt een eigen rekenmethode aan en is tevreden over het gemiddelde van "8 zetels in de peilingen".

Pechtold: vaste baan wordt museumstuk

Ook lijsttrekker Alexander Pechtold zit bij Buitenhof. Hij wordt door presentator Paul Witteman ondervraagd over zijn standpunten over het ontslagrecht. Volgens Pechtold zitten er nu 2 miljoen in een flexibele arbeidsovereenkomst, die eigenlijk een vast contract zouden willen hebben. Maar dat krijgen ze niet, omdat werkgevers door het strenge ontslagrecht hun geen vaste baan geven.

"De vaste baan dreigt een museumstuk te worden", zegt Pechtold. Daarom moeten bij ontslag onder meer de procedures korter en goedkoper worden. Hij denkt niet dat dit ten koste gaat van de werknemers.

Buma pleit bij Buitenhof voor sluiting coffeeshops

CDA-lijsttrekker Buma legt in het tv-programma Buitenhof uit waarom zijn partij tegen coffeeshops is. "Ik vind het een bizarre redenering dat Nederland een soort walhalla moet zijn van drugs", zegt hij.

Hij is faliekant tegen het reguleren van het kweken van wiet, zoals een meerderheid van de Tweede Kamer wil. "Nederland slaat een modderfiguur in Europa. Het is een illusie dat dit gaat veranderen, want we hebben allerlei verdragen getekend."

Voorkeursstem brengt zelden vrouw in Kamer

Aan het eind van deze ochtend waarop het in dit blog vooral ging over de vrouwelijke politici hebben we een aantal feiten en cijfers op een rijtje gezet. Wist je bijvoorbeeld dat bij deze verkiezingen bijna alle lijsttrekkers mannen zijn?

Drie partijen hebben wel een vrouw op 1 gezet. Welke dat zijn, lees je in dit artikel:

Nog even over het vrouwendebat

Waarom hebben we eigenlijk nog steeds geen vrouwelijke premier, vroeg Rick Nieman zich hardop af. De vrouwen in de studio hadden daar wel een antwoord op:

Aanmelden voor Nieuwsuur-uitzending met lijsttrekkers kan nog

Vanaf 1 maart interviewen Nieuwsuur-anchors Twan Huys en Mariëlle Tweebeeke de lijsttrekkers van de acht grootste partijen in speciale thema-uitzendingen. Het gaat over hun standpunten en plannen van hun partijen en ze krijgen vragen van kiezers.

Je kunt deze uitzendingen in Nieuwspoort in Den Haag gratis bijwonen. Lees hoe je je kunt aanmelden op Nieuwsuur.nl:

CDA, PVV voor strafbaar stellen verheerlijking geweld

"De geesten van jonge mensen worden vergiftigd door walgelijke filmpjes op internet", zei CDA'er Mona Keijzer aan het slot van het WNL-debat. Daarom dient ze morgen een wetsvoorstel in dat het verheerlijken van terroristisch geweld strafbaar stelt. Ze krijgt de steun van Fleur Agema (PVV), maar VVD, D66 en SP zijn tegen.

Jeanine Hennis van de VVD zegt dat het erg moeilijk wordt om zo'n verbod te handhaven. Ze is bang voor een gedachtepolitie. Bovendien zijn dergelijke extremistische uitingen al strafbaar als ze leiden tot, opruiing, uitlokking of het aanzetten tot geweld. Daar wijzen ook SP en D66 op.

Keijzer blijft erbij dat er een nieuwe norm moet worden gesteld. "Niemand wordt als terrorist geboren."

VVD onder vuur voor schandalen bij Veiligheid en Justitie

De derde ronde van het WNL-debat ging over de politie. Jeanine Hennis (VVD) kreeg veel verwijten over de schandalen op het ministerie van Veiligheid en Justitie, waardoor verschillende VVD-bewindslieden hun biezen moesten pakken. "Goed dat er een eind komt aan de VVD op Veiligheid en Justitie, want de politie kan wel een beetje minder VVD gebruiken", zei SP'er Leijten. Van Veldhoven van D66 noemde de vorming van de Nationale Politie een ramp.

Agema van de PVV legde de link met immigratie. Zij vond dat de instroom van nieuwkomers moet stoppen zodat de politie meer ruimte krijgt. "Er wordt niet alleen gedweild met de kraan open, er wordt gedweild onder een waterval", zei ze. Dat schoot Van Veldhoven in het verkeerde keelgat. "Agema zet een hele groep in één keer weg. Ze doet net alsof iedereen hierheen komt om rotzooi te trappen."

First ladies debatteren over normen en waarden

De eerste stelling van het vrouwendebat in WNL op Zondag ging over de samenleving: "Wie zich niet aan onze normen en waarden houdt, hoort hier niet thuis." Jeanine Hennis van de VVD, Fleur Agema van PVV en Mona Keijzer van het CDA waren het eens met die stelling.

Hennis zei dat er veel mensen niet zijn geïntegreerd en dat iedereen die hier wil wonen en werken zich moet houden aan onze normen en waarden. "We zijn hier vrij met Kerst en niet met het Offerfeest." Agema wierp haar voor de voeten dat de VVD ondertussen niets doet tegen jihadgangers die terugkomen naar Nederland. "Je kunt wel stoer zeggen, pleur op, maar er gebeurt niets."

Stientje van Veldhoven (D66) en Renske Leijten (SP) waren tegen de stelling. Van Veldhoven vroeg zich af waar de liberale VVD is gebleven en Leijten zei dat juist volgens onze normen en waarden iedereen voor de wet gelijk is en dat je dus geen onderscheid kunt maken tussen groepen Nederlanders.

Initiatief: Stem op een Vrouw

Zo dadelijk begint het vrouwendebat van WNL op Zondag op NPO 1. De nummers 2 van PVV, VVD, SP, CDA en D66 doen mee. Vrouwen zijn nog altijd flink in de minderheid in de Kamer. Daarom begon Devika Partiman de actie Stem op een Vrouw.

Zij roept mensen op om niet op de hoogstgeplaatste vrouw te stemmen, maar op een kandidaat die - als je naar de peilingen kijkt- net niet in de Kamer dreigt te komen. Als die vrouw voldoende voorkeursstemmen krijgt, kan ze wellicht de man boven haar op de lijst verdringen.

"We hebben nu honderd jaar vrouwen in het parlement, maar nog nooit evenveel vrouwen als mannen gehad. Het is gewoon echt tijd dat het fiftyfifty wordt, zei ze eerder deze maand tegen NOS op 3.

Deskundigen geven kijktips voor tv-debatten

Het is debatdag en daarom geven twee deskundigen tips over hoe je het beste naar het debat kunt kijken. Zo blijkt dat je maar een paar procent onthoudt van wat er wordt gezegd. Let daarom ook eens op de gezichtsuitdrukking van de lijsttrekkers of luister naar de hoogte van hun stem.

Ook bewegingen zijn belangrijk voor hoe we over de politici oordelen, zegt sociotherapeut Frank van Marwijk. "Alle opgaande bewegingen zijn positief, alle neerwaartse negatief. In een paar seconden kun je met zulke gebaren bij de kijker een reactie losmaken."

Vrouwen flink in de minderheid in Kamer

Een eeuw nadat vrouwen zich voor het eerst kandidaat hadden gesteld voor de Kamer, zijn ze nog altijd flink in de minderheid in de politiek. Van de 150 politici die in september 2012 als Kamerlid begonnen, was ongeveer een derde vrouw.

Ook op de kieslijsten voor de aanstaande Kamerverkiezingen zijn vrouwen in de minderheid. De lijsten kunnen per regio verschillen, maar de verhoudingen zijn vrijwel hetzelfde.

In Den Haag bijvoorbeeld hebben van de partijen die in de Peilingwijzer voorkomen alleen de Partij voor de Dieren en de PvdA meer vrouwen dan mannen op de lijst staan. GroenLinks en SP hebben zes mannen meer op de lijst gezet dan vrouwen. Bij de andere partijen zijn de verschillen (veel) groter. De SGP heeft geen enkele vrouw op de lijst staan.

Geen kranten, wel columns

Het is zondag, dus er zijn vanmorgen geen papieren kranten op de mat gevallen. Maar een aantal kranten heeft zojuist wel politieke columns online gezet. Een overzicht:

In De Telegraaf schrijft het economisch goed onderlegde PvdA-duo Vermeend/Van der Ploeg over banen als het nieuwe topthema. Zij schrijven dat er in de verkiezingsprogramma's van de oude partijen nauwelijks aandacht is voor de gevolgen van de automatisering voor de arbeidsmarkt, terwijl uit onderzoek blijkt dat de kiezers zich daar wel zorgen over maken. "Uit de doorrekening van het CPB blijkt dat voor de meeste partijen werkgelegenheid geen topprioriteit is en dat ze vooral de nadruk leggen op extra koopkracht voor werkenden, uitkeringsgerechtigden en gepensioneerden."

Reclameman Marc Oosterhout prijst zich in de Volkskrant gelukkig dat we bij de verkiezingen op 15 maart kunnen kiezen uit maar liefst 31 partijen. De nieuwe partijen zorgen voor broodnodige vernieuwing, schrijft hij. "Nieuwe partijen brengen nieuwe visies en nieuwe inzichten."

In een column in Trouw schrijft Hans Goslinga over het Nederlandse coalitiestelsel, dat hij, Thorbecke indachtig, een dam tegen despoten noemt. "Vanuit het, nogal onderschatte, belang van regeerbaarheid van het land, voldoet ons stelsel goed."

Vrouwenkiesrecht eeuw oud

Honderd jaar geleden werd voor het eerst mogelijk om als vrouw in de Tweede Kamer gekozen te worden. Toen werd het zogenoemd passief kiesrecht voor vrouwen ingevoerd. Een jaar later, bij de verkiezingen van september 1918, werd Suze Groeneweg (SDAP) het eerste vrouwelijke Kamerlid. Zij zou tot juni 1937 in de Kamer blijven zitten.

In 1919 kregen vrouwen ook actief kiesrecht, waardoor ze zelf mochten stemmen bij de verkiezingen. Bij de eerstvolgende Kamerverkiezingen, in 1922, kwamen zeven vrouwen in de Kamer.

Lees meer bij Parlement & Politiek (Universiteit Leiden): Vrouwen in de Tweede Kamer.

Waar zie je de lijsttrekkers vandaag?

Vijf lijsttrekkers maken vanavond hun opwachting in het verkiezingsdebat van RTL in Amsterdam. Lodewijk Asscher (PvdA), Sybrand Buma (CDA), Emile Roemer (SP), Jesse Klaver (GroenLinks) en Alexander Pechtold (D66) gaan om 21.00 uur met elkaar in debat in de Rode Hoed.

Op het podium hadden eigenlijk andere lijsttrekkers moeten staan, maar VVD-leider Rutte en PVV-leider Wilders zagen vorige week af van deelname.

Voor Buma en Pechtold begint de dag al om 12.00 uur met een optreden in Buitenhof, op NPO 1. De andere lijsttrekkers zien we vandaag waarschijnlijk niet.

Vrouwendebat WNL op Zondag

Lang voordat de (mannelijke) lijsttrekkers hun opwachting maken, houdt WNL op Zondag het 'vrouwendebat'. Deelnemers zijn de nummers 2 van PVV, VVD, CDA, D66 en SP: Fleur Agema, Jeanine Hennis, Mona Keijzer, Stientje van Veldhoven en Renske Leijten. De vijf vrouwen hebben het onder meer over de zorg, veiligheid en normen en waarden.

"Het wordt een heel serieus debat", zei presentator Rick Nieman afgelopen vrijdag bij Goedemorgen Nederland. "We hebben een uur de tijd, we hebben vijf onderwerpen, dus dat is iets meer dan tien minuten per onderwerp. Elke deelnemer heeft een stelling uitgekozen waar ze het als eerste over wil hebben en dan volgt de discussie."

In het kader van het WNL-vrouwendebat lees je in dit Campagneblog gedurende de hele ochtend meer over vrouwen in de politiek.

Goedemorgen!

Vandaag zijn de agenda's van de lijsttrekkers een stuk voller dan gisteren. Er staan debatten en andere media-optredens op het programma. In dit blog houden we je de hele dag op de hoogte.

Na het radiodebat op vrijdag deden de meeste lijsttrekkers het zaterdag wat rustiger aan. Een aantal van hen ging flyeren of koffie schenken, maar de meesten bleven binnen en bereidden zich voor op de laatste fase van de campagne.

Een man zocht 's avonds nog de camera's op: Henk Krol, de lijsttrekker van 50Plus. Hij verdedigde bij Nieuwsuur het veelbesproken AOW-plan van zijn partij. Dat en meer campagnenieuws kun je teruglezen in het Campagneblog van gisteren.