Inwoners Cherson wachten op bevrijding, maar vrezen de weg ernaartoe

• Chiem Balduk

  Redacteur buitenland

Met hoge verwachtingen lanceerde Oekraïne eind augustus een offensief in de regio Cherson, die door Rusland wordt bezet. Na zo'n tweeënhalve week zijn enkele dorpen bevrijd, maar de cruciale havenstad zelf is nog buiten handbereik. Terwijl Rusland versterkingen naar Cherson stuurde, wist Oekraïne elders, in de regio Charkov, wel duizenden vierkante kilometers te heroveren.

Wat merken inwoners van Cherson van het Oekraïense tegenoffensief?

"Hier in de stad lijkt het alsof er niets is veranderd", zegt Serhii, die om veiligheidsredenen niet bij zijn volledige naam wordt genoemd. "De Russische militairen zijn nog overal. Ze komen wel wat nerveus over, maar dat zijn ze al maanden." Sinds de Russische overname van de stad zijn Russische militairen en collaborateurs doelwit van aanslagen door Oekraïense partizanen. "Ze zijn daarom op hun hoede."

Oleg (niet zijn echte naam) is doodsbang, vertelt hij via Telegram. "We weten gewoon niet wat er gaat gebeuren en hoe de Russen ons gaan behandelen. Ze gedragen zich roekeloos en zijn heel gevaarlijk."

Het is voor inwoners van bezette gebieden vanwege mogelijke represailles riskant om met westerse journalisten te praten. In vergelijking met eerdere artikelen over het leven in bezet gebied lijken steeds minder mensen bereid dat risico te nemen. Sommigen hebben vanwege hun veiligheid zelfs het contact met familie in vrije delen van Oekraïne verbroken, blijkt uit gesprekken met gevluchte inwoners, die hun naasten voorlopig niet kunnen spreken.

"Mensen vrezen dat Russische militairen 'Boetsja' en 'Irpin' gaan herhalen als ze zich terugtrekken", zegt Serhii, verwijzend naar het willekeurig doodschieten van burgers uit mogelijke wraak voor het verlies van de gebieden.

"Onze stad is vele malen groter, dus ik hoop dat zoiets hier niet zal gebeuren. Ik ben ook bang voor wat er na bevrijding zal gebeuren: waarschijnlijk schieten ze dan op afstand onze stad kapot, zoals ze met Mykolajiv en Charkov hebben gedaan."

Kranten weggegooid

Het Oekraïense offensief heeft de 'russificatie' van de regio een halt toegeroepen. De voorbereidingen voor een referendum over aansluiting bij Rusland zijn stopgezet. Volgens de stadsbewoners ontbrak het de bezettingsautoriteiten aan medewerking bij de bevolking. "Er werden tegen betaling Russische paspoorten uitgedeeld. Ook werden er pro-Russische kranten gedrukt, maar die werden gewoon weggegooid", zegt Serhii.

Verspreid door de stad zijn pro-Russische billboards en posters opgehangen. Aanvankelijk werden ze vernield of met verf overgoten, blijkt uit beelden op sociale media. "Maar inmiddels zijn het er te veel, en mensen durven het niet meer."

Zo zien de billboards eruit:

De Russen doen weinig moeite om in de smaak te vallen bij de bevolking, zegt Serhii. "Ze zeggen tegen ons dat ze ons haten en dat we geen mensen zijn. Even geleden werden de troepen met een Z-symbool vervangen door militairen met een V-embleem en die zijn nog bruter." Ook zijn er volgens hem leden van de brigade van de Tsjetsjeense leider Kadyrov naar de stad verplaatst. "Voor afschrikking en om erop toe te zien dat de Russische militairen niet vertrekken."

Geruchten over overgave

De Nederlander Leo de Lange woonde in Cherson, maar ontvluchtte de stad deze zomer. Hij hoort hoopvolle berichten van kennissen in de stad. "De afgelopen dagen is er geen kogel meer afgevuurd, voor het eerst sinds het offensief is begonnen." Dat duidt er volgens hem op dat er wordt onderhandeld tussen de strijdende partijen. "Zo kunnen de Russen zich terugtrekken zonder onder vuur te komen."

Een woordvoerder van het Oekraïense leger zei maandag dat "sommige Russische troepen" in de regio Cherson onderhandelen over overgave. Bewijzen daarvoor werden niet geleverd. Analisten wezen erop dat het mogelijk om psychologische oorlogsvoering gaat, om andere Russische troepen te demotiveren.

Nieuwsuur sprak onlangs met een lid van het ondergronds verzet van Cherson, blogger Konstantin Ryzjenko:

Het dagelijks leven wordt lastiger, vanwege een gebrek aan voedsel. Het Oekraïense leger heeft de bruggen over de rivier de Dnjepr verwoest, waardoor de Russische troepen 'vast' zitten op de westoever, maar daardoor is de toevoer van levensmiddelen naar de stad ook flink bemoeilijkt. "Inwoners waren daar wel op voorbereid, dus ik denk dat de Russen daar meer last van hebben", zegt De Lange.

De Oekraïense strijdkrachten hebben in het recente offensief nog geen grote stad als Cherson heroverd. Toch heeft inwoner Serhii vertrouwen in de manier waarop de stad heroverd zal worden. "Oekraïne valt heel gericht aan. We hebben hier al een aantal aanvallen in de buurt gehad, maar steeds precies op een gebouw waar Russen zaten", zegt hij trots. Of dat voldoende is voor herovering? "Wie weet."