Jongeren met schulden krijgen vaak pas laat hulp aangeboden bij het regelen van hun geldproblemen. Veel gemeenten hebben te weinig zicht op jonge wanbetalers, waardoor die lang niet altijd worden geholpen. En de jongeren met schulden die wél op de radar staan, krijgen vaak weinig prioriteit, blijkt uit een rondgang van NOS op 3 langs vijftig gemeenten.
Sinds vorig jaar zijn gemeenten verplicht om mensen die hun vaste lasten niet betalen, snel hulp te bieden. Die zogenoemde vroegsignalering moet voorkomen dat beginnende achterstanden oplopen tot torenhoge schulden.
Nu de kosten snel oplopen is dat belangrijker dan ooit. Zeker voor jongeren, die vaak weinig verdienen en geen goedgevulde spaarpot hebben. Hoe voorkom je dat jongeren diep in de schulden komen? Dat legt NOS op 3 uit in deze video:
Regels voor het snel signaleren van wanbetalers liggen sinds 2021 vast in de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening. Als je een schuld hebt bij een 'vastelastenpartner' - denk aan de huurbaas, de zorgverzekeraar, het energie- of waterbedrijf - moet die jouw gemeente daarover informeren. De gemeente is dan verplicht om binnen vier weken contact op te nemen en hulp aan te bieden.
Maar het doorgeven van die signalen gaat niet altijd goed. Zo geeft de gemeente Deventer aan dat veel partners zich niet houden aan de afspraken en geen meldingen doen.
Cijfers niet compleet
In de meldingen die wél gedaan worden, staat vanwege privacyregels vaak geen geboortedatum. Gemeenten kunnen die wel achterhalen door de meldingen te koppelen aan hun eigen administratie, maar daarvoor moet een specifiek, kostbaar systeem worden aangeschaft. Veel gemeenten vinden dat te duur.
Van de 35 gemeenten die reageerden op de vragen van NOS op 3, zeggen er tien geen leeftijd van de wanbetaler bij te houden. Van de andere gemeenten gaf een derde aan dat hun cijfers niet compleet zijn. Gemeenten hebben dus geen goed beeld van het aantal jongeren dat in de schulden dreigt te raken.
Daar komt nog bij dat veel jongeren geen eigen huis hebben: bijna de helft van de 18- tot 30-jarigen woont nog bij hun ouders. Zij betalen meestal niet zelf voor huur, energie of water. Als zij in de schulden raken, is dat bij andere schuldeisers, maar die mogen dat niet melden bij de gemeente.
"Om meer jongeren in beeld te krijgen is het wenselijk dat betalingsachterstanden bij telefonie en internet ook aan de gemeente gemeld worden", zegt de gemeente Haarlem, "maar dat is wettelijk nog niet geregeld."
Geen prioriteit
Zelfs als jongeren met schulden wél in beeld zijn, hebben zij niet altijd prioriteit. "Gemeenten doen aan triage: ze kijken op welke meldingen zij het eerst af moeten", zegt Ellen Hennekens van NVVK, de branchevereniging van financiële hulpverleners.
"Jongeren hebben vaak een relatief lage schuld, en in veel gevallen is alleen een achterstand bij de zorgverzekering bekend", zegt Hennekens. "De gemeente zet dan zwaarder in op bewoners met grotere schulden, of over wie meerdere meldingen zijn gedaan. Die krijgen bijvoorbeeld iemand aan de deur, terwijl anderen alleen een brief krijgen."
Noodgrepen
Nu het leven snel duurder wordt, zoeken jonge mensen allerlei uitwegen om het einde van de maand te halen, zeggen zowel hulpverleners als de jongeren zelf tegen NOS op 3.
Bijvoorbeeld door meer te lenen bij DUO, of als je al afgestudeerd bent het afbetalen van je studielening juist stop te zetten. "Ik laat het geld nu op mijn eigen rekening staan. Dan kan ik het desnoods nog gebruiken, mocht dat opeens nodig zijn", reageert een jongere.
Andere noodgrepen zijn bijvoorbeeld het terugboeken van de zorgverzekeringspremie, het maandbedrag voor stroom en gas kunstmatig laag zetten, of spullen kopen op afbetaling. Maar daarmee worden geldproblemen niet opgelost, alleen uitgesteld. En dan wordt de ellende al snel groter en groter.
In Nederland worden kleine schulden heel snel groot.
"In Nederland worden kleine schulden heel snel groot", zegt Nadja Jungmann, bijzonder hoogleraar schuldenproblematiek aan de Universiteit van Amsterdam. "Als eenmaal de incassobureaus en de deurwaarders in beeld zijn, dan kunnen bedragen wel zes keer over de kop gaan."
"Als je niet al heel snel begint met oplossen, dan komen jongeren met een beetje pech in een situatie terecht die gewoon onoplosbaar wordt." Zulke problemen zetten het leven van jongeren op pauze, zegt Jungmann. "Terwijl zij juist bezig zijn hun leven op te bouwen. Ze beginnen daardoor met een 1-0 achterstand aan het volwassen leven."
