De politiek wil al jaren dat wachtlijsten in de geestelijke gezondheidszorg verdwijnen. Toch lukt het de betrokken partijen niet dat voor elkaar te krijgen.
Hoe kan het dat de wachtlijsten in de geestelijke gezondheidszorg zo lang zijn? NOS op 3 legt het uit.
Waarom blijft het toch zo'n hardnekkig probleem? Dit zeggen de hoofdrolspelers in het wachtlijst-dossier erover.
De huisarts
Huisartsen zijn vaak het eerste loket waar mensen met problemen naartoe gaan. Zij verwijzen patiënten door als die meer zorg nodig hebben dan zij in hun praktijk kunnen geven.
Zoals huisarts Nieke Zoon uit Ede. Zij baalt van de wachtlijsten. "Als huisarts zien we soms dat iemand met problemen echt door moet naar zwaardere zorg. Ik kan het niet verkopen aan patiënten dat ze dan nog drie of vier maanden moeten wachten voor ze echt behandeld worden." Voor Nienke is het ook frustrerend dat het om geld lijkt te gaan. "Dan moet ik tegen een patiënt zeggen: sorry, u moet wachten, omdat er in een instelling voor dit jaar geen budget meer is."
De zorgverzekeraar
Jouw zorgverzekeraar heeft de wettelijke plicht om ervoor te zorgen dat jij op tijd passende zorg krijgt. Zij gaan over het geld en kopen de behandelingen in die nodig zijn.
Vorig jaar hebben de verzekeraars zelfs 300 miljoen euro minder uitgegeven dan dat ze maximaal mochten. Had dat geld niet gebruikt moeten worden om wachtlijsten korter te maken, bijvoorbeeld door extra behandelplekken te vergoeden?
Het wachtlijstprobleem gaat om meer dan geld, zegt Koen Venekamp van Zorgverzekeraars Nederland. "We laten verzekerden heus niet in de kou staan. Meer geld erbij lijkt misschien logisch, maar het is vaak niet de enige en bovendien ook niet de beste oplossing." Verzekeraars zien meer in genoeg personeel vinden en betere diagnoses stellen, zodat mensen sneller op de juiste plek komen. En dat blijkt in de praktijk lastig.
De patiënt
Patiëntenvereniging MIND vertegenwoordigt de patiënten, die de dupe zijn van de wachtlijsten.
Zij zijn bezorgd over de lange wachttijden, maar ook over de manier waarop iedereen omgaat met mensen die daarop staan. "Hulpverleners moeten direct stoppen met het van het kastje naar de muur sturen van patiënten. Er wordt te weinig meegedacht met mensen over de juiste zorg en daardoor komen mensen nu onnodig van de ene op de andere wachtlijst."
Die ervaring heeft Paula (35) ook. Ze had een geschiedenis met psychische klachten en na een burn-out kwam ze in januari thuis te zitten. Sindsdien staat ze op wachtlijsten en heeft ze er al zeven intakes op zitten. "Toen ze bij de laatste intake zeiden dat het nog drie maanden ging duren, ben ik ingestort. Anderen hebben toen voor mij aan de bel getrokken." De instelling besloot dat ze haar voorlopig een keer per week konden zien. Een soort vinger aan de pols, tot ze echt kan beginnen. "Maar dat is nog geen behandeling."
De behandelaar
Het zijn de psychiaters en psychologen die de wachtlijsten hebben. Dat kunnen zorgorganisaties zijn, of zelfstandigen.
Michiel Bosman is behandelaar en eigenaar van meerdere praktijken. Ook daar moeten patiënten wachten. Hij kijkt kritisch naar wat zijzelf aan het probleem kunnen doen. "Behandelaren willen graag behandelen. Het is soms lastig om op een bepaald punt te zeggen tegen een patiënt: je kunt weer op eigen benen staan. Misschien houden we mensen soms nog te lang bij ons."
Hij heeft de processen rond het aannemen van patiënten inmiddels efficiënter gemaakt. "Een van de problemen was dat een patiënt na de wachtlijst, en na de intake zelfs nog, soms toch werd doorverwezen naar een ander, en dus weer ergens anders weer op een wachtlijst kwam. Dat doen we nu beter, maar daar is qua wachttijd nog winst te halen."
Maar hij wijst ook naar de zorgverzekeraars. "Wij moeten als behandelaren ervoor zorgen dat we niet meer zorg leveren, dan we betaald krijgen door zorgverzekeraars. Want dat hou je niet vol als organisatie. We kunnen in theorie meer personeel aannemen en dus meer behandelen, maar dat moeten we dan wel vergoed krijgen."
Als behandelaar kan hij wakker liggen van de wachtlijsten. "Dan denk ik: waar zou ik mijn eigen familie naartoe sturen, waar kunnen ze terecht? Dat weet ik dan niet. Het enige wat ik tegen mensen kan zeggen, is dat we ontzettend ons best doen." Een kant-en-klare oplossing heeft hij niet. "Als maatschappij kunnen we niet alleen maar meer geld in de zorg stoppen. We willen ook niet dat onze premie blijft stijgen."
Knoppen en bellen
GGZ Nederland, de brancheorganisatie in de geestelijke gezondheidszorg, zegt dat het inderdaad 'verschillende knoppen zijn waaraan we tegelijkertijd moeten draaien' om echt iets aan het probleem te doen. En de meeste effecten daarvan, zien we volgens hen pas op de lange termijn.
Alle partijen geven overigens wel dezelfde tip: bel vooral je zorgverzekeraar als je verdwaalt in al die wachtlijsten. Die kan je dan helpen je weg te vinden.
