Wouter Hoogland
Redacteur NOS op 3
Wouter Hoogland
Redacteur NOS op 3
Nicaragua is een opkomend vakantieland, met prachtige stranden en enorme vulkanen. Maar vorige week leerden we een andere kant van het land kennen: door onvrede over een overheidsmaatregel, ontstond een dagenlange strijd tussen demonstranten en politie. Er vielen ten minste twintig doden.
Vooral studenten demonstreerden. Kan alleen een wetsvoorstel over pensioenen dan zo veel woede losmaken onder de jonge bevolking? Niet per se: de protesten zijn eerder een uiting van jarenlang opgebouwde frustraties.
De Nederlandse Hyacinth (31) woont sinds kort in Léon, de tweede stad van Nicaragua, om Spaans te leren. "Eerst gingen vooral gepensioneerden de straat op: een kleine groep 60-plussers, die het daadwerkelijk in de portemonnee was gaan voelen. Op die protesten werd met agressie gereageerd, en toen escaleerde de boel."
"Jongeren wordt hier vaak verweten dat ze te apathisch zijn over politiek," zegt Sander* (28). Hij woont al jaren in de hoofdstad Managua. "Nu hebben studenten dus besloten om te laten zien dat ze het niet met de regering eens zijn. Dat gaat niet zozeer om de pensioenregeling, maar om het feit dat een afwijkende mening de kop in wordt gedrukt."
Ortega en zijn vrouw besturen het land als koning en koningin.
De eerste protesten begonnen misschien vanwege de geplande pensioenkortingen, er borrelde al langer iets onder de Nicaraguanen over hun president, Daniel Ortega. "Over de manier waarop die het land bestuurt, maar tot nu toe kwam het nog niet tot een opstand," zegt Zuid-Amerika correspondent Marc Bessems.
"In Nicaragua is sprake van een langzame afbreuk van de democratie. Ortega's partij veranderde de grondwet en neemt alle lagen van de politiek over. Kritische media worden uit de lucht gehaald en oppositieleden wordt het leven moeilijk gemaakt."
Dat juist Ortega op zo'n autoritaire manier regeert is opvallend: het was zijn beweging die eind jaren 70 de revolutie tegen dictator Anastasio Somoza leidde. Door zijn status als socialistische volksheld won Ortega twee keer de presidentsverkiezingen. De laatste keer was elf jaar geleden en de oppositie is te zwak en te verdeeld om veel weerstand te bieden.
Hoewel Ortega nog op vrij veel steun kan rekenen, groeit de laatste jaren de frustratie, zegt Patricio Silva, hoogleraar Latijns-Amerikaanse Geschiedenis aan de Universiteit Leiden. "De bevolking heeft het gevoel dat zij niets heeft in te brengen. Ortega en zijn vrouw, de vice-president, besturen het land als koning en koningin."
Ook het omstreden Nicaragua-kanaal ligt mensen nog vers in het geheugen. "Ortega sloot een deal met China om een kanaal dwars door Nicaragua te graven, als concurrentie voor het Panamakanaal. Daar is nog veel ontevredenheid over en het project komt niet van de grond."
"Het kanaal zou volgens Ortega 250.000 banen opleveren," zegt Sander. "Maar hoeveel Nicaraguanen zijn nou opgeleid voor zo'n project? Daarbij zijn de voorwaarden met China heel nadelig voor Nicaragua: de eerste honderd jaar krijgt het land hier geen inkomsten uit."
Werkgelegenheid is een groot thema in het land: Nicaragua is het op één na armste land van Centraal Amerika, en heeft nauwelijks een eigen industrie. Alleen het stijgende toerisme is een lichtpuntje. "De Nicaraguanen werken daar graag aan mee", zegt Sander. "Zij denken: als dit mij werk oplevert en de toeristen respecteren de natuur, dan is het allemaal prima."
Toch heeft het toerisme ook een nadeel: "Het genereert ook frustraties," zegt hoogleraar Silva. "De bevolking ziet toeristen met een betere levensstandaard, die meer toegang krijgen tot betere omstandigheden."
Voor ouderen waren de pensioenplannen de druppel die de emmer deed overlopen. "Maar de grote protesten begonnen pas toen er met geweld werd ingegrepen," zegt Bessems. "Die verontwaardiging is een katalysator geweest."
Het geweld komt niet alleen van de politie: ook regeringsgezinde motorbendes staan tegenover de demonstranten. "Dit soort colectivos zijn in Venezuela ook vaak actief bij demonstraties als een soort knokploegen. De politie staat erbij en kijkt ernaar."
"Leden van de jongerenafdeling van de partij van Ortega hebben geweld gebruikt", zegt Sander. "En ik hoor van meerdere mensen dat gevangenen zijn vrijgelaten die mensen intimideren en winkels plunderen. Maar het is moeilijk te zeggen wat allemaal klopt, want de media worden gecensureerd."
'Ortega y Somoza son la misma cosa': Ortega en Somoza zijn één pot nat.
De protesten van afgelopen week vertonen wat overeenkomsten met de revolutie van de jaren 70, al lijkt Ortega nu aan de andere kant te staan, zegt Bessems.
De vergelijkingen zijn ook op straat te zien: waar in de jaren 70 beelden van Somoza, de toenmalige dictator, omver werden getrokken, gaan nu de 'trees of life' van mevrouw Ortega neer. "De demonstranten scanderen 'Ortega y Somoza son la misma cosa'," zegt Sander, "Ortega en Somoza zijn één pot nat."
"Ortega hoopt dat de protesten zullen stoppen nu hij het wetsvoorstel heeft ingetrokken," zegt Silva, "maar ik verwacht een soort golf van protesten. Veel van de demonstranten waren tot voor kort lid van zijn achterban, maar de onderdrukking wordt niet meer geaccepteerd."
Dit lijkt te kloppen: "Ondanks dat de wet is ingetrokken gaan de protesten door, alleen rustiger," zegt Hyacinth. "Veel volwassenen hebben zich aangesloten. Ze willen nu ook dat de president alles rechtzet wat er de afgelopen dagen is gebeurd en de dialoog aangaat met het volk."
"Deze protesten gaan vooral over vrijheid van meningsuiting", volgens Sander. "En over het gebrek aan inspraak in de politiek. Er komt nu een soort frustratie uit van de afgelopen jaren. De Nicaraguanen pikken het niet meer."
*De echte naam van Sander is bekend bij de redactie.
