Stephan Vegelien en Harro Brouwer
Stephan Vegelien en Harro Brouwer
Glyfosaat, het meest gebruikte bestrijdingsmiddel ter wereld stond vandaag bovenaan de to-do lijst van de Europese Unie. Er zou door de lidstaten worden gestemd of het middel de komende jaren gebruikt mag blijven worden. Maar die stemming is tot nader order uitgesteld.
De onkruidverdelger, vooral bekend onder het merk Roundup van het chemische bedrijf Monsanto, is omstreden. Er zijn aanwijzingen dat het schadelijk is voor de gezondheid van mens en dier.
Hieronder leggen we in twee minuten uit wat glyfosaat is en doet:
Hoe schadelijk glyfosaat is, daar zijn onderzoekers het niet over eens. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zegt dat glyfosaat kankerverwekkend is, en verschillende milieu-organisaties lobbyen in Brussel tegen het middel vanwege de mogelijke gevaren.
"Er zijn wetenschappelijke aanwijzingen dat glyfosaat kankerverwekkend is, als je het binnenkrijgt", vertelt toxicoloog Paul Scheepers van de Radboud Universiteit Nijmegen. "Daarnaast zeggen wetenschappers dat het mogelijk schadelijk is voor de menselijke lever en nieren, en voor de hormoonhuishouding." Glyfosaat kan terechtkomen in ons drinkwater en in ons voedsel. Zo werd het vorig jaar in Duitsland gevonden in bier. En in oktober in ijs van Ben & Jerry's.
Europese onderzoekers zetten echter hun vraagtekens bij het risico van glyfosaat. Het wordt in Nederland al sinds de jaren '70 gebruikt. En Nederland wil het nog zeker tien jaar blijven gebruiken. De onderzoekers zeggen dat de gevaren niet vaststaan, legt Scheepers uit.
"Er zijn verbanden gevonden, maar geen oorzakelijk verband. Het is moeilijk om te bewijzen dat glyfosaat al deze problemen veroorzaakt", zegt Scheepers. "En bovendien is het risico in lage concentraties gering. Dus is het risico voor consumenten ook gering."
Volgens Jaap van Wenum van vakgroep Akkerbouw LTO Nederland wordt er in Nederland wel al aan boeren gevraagd om te minderen met glyfosaat. Maar er is nog geen duurzaam alternatief. Dus zo een-twee-drie afschaffen, dat kan niet.
"Wij roepen boeren op om minder glyfosaat te gebruiken. We moeten ook kritisch naar onszelf kijken. In het verleden werd het als standaardmiddel ingezet. Nu willen we er naartoe dat glyfosaat als laatste redmiddel wordt gebruikt. Zo is het als enige middel effectief tegen wortelonkruid als kweekgras en hoefblad."
Een probleem met glyfosaat is dat het niet alleen op planten zit, maar ook in de bodem, vertelt hoogleraar Violette Geissen van de Wageningen Universiteit. Zij deed daar specifiek onderzoek naar. "In 45 procent van de onderzochte landbouwgrond vonden we glyfosaat terug, en het afbraakproduct ervan: AMPA. Slechts 17 procent van de landbouwgrond in Nederland is onbesmet. Dat vind ik verontrustend."
Volgens Geissen wordt glyfosaat ook via de lucht verspreid. Zo kan het honderden kilometers verderop in oppervlaktewater terechtkomen. Dat gebeurt ook via watererosie. "We namen in ons onderzoek 54.000 oppervlaktewatermonsters. In bijna de helft van het water zat glyfosaat of AMPA. Dat komt in ons drinkwater terecht. Het zit overal en het is niet onschadelijk."
Moeizame stemming
Met alle voors- en tegens in de wetenschap, is het een lastige beslissing voor de Europese Unie, die vandaag dus ook niet werd gemaakt. En da's niet voor het eerst: de stemming is al meerdere keren vertraagd. Frankrijk, België, Oostenrijk en Italië willen glyfosaat verbieden. Nederland en Spanje voorlopig niet.
Voor 15 december móet er in ieder geval wel een besluit zijn over de toekomst van glyfosaat in Europa. Dan verloopt de vergunning van Monsanto voor het middel.
Als het aan Geissen zou liggen, wist ze het wel: "Bij een nieuwe auto die op de markt komt wil je ook absolute zekerheid dat de auto veilig is. Er moet bewezen worden dat het absoluut onschadelijk is." Scheepers denkt dat áls glyfosaat nog gebruikt mag worden, er ook budget komt voor onderzoek naar de risico's. "Er moet een onafhankelijk bevolkingsonderzoek komen."